| ménisque Mỗi gối c� hai sụn ch�m, sụn ch�m trong v� sụn ch�m ngo�i. ménisque Sụn ch�m l� một h�nh th�i của sụn khớp, nằm giữa xương đ�i v� xương ch�y, chen v�o giữa ho�n to�n của hai xương c� t�c dụng bảo vệ cho sụn khớp của xương đ�i v� xương ch�y. Đ�ng vai tr� như một miếng đệm, l�m vững gối, v� giảm s�c. Thương tổn sụn ch�m đơn thuần kh�ng l�m cho gối mất vững nếu như d�y chằng c�n nguy�n vẹn. Nhưng n� lại đưa tới tho�i ho� khớp sau n�y, đặc biệt l� trong trường hợp sụn ch�m bị lấy đi. | | |
|
| ménisqueSụn ch�m ngo�i nằm ở giữa lồi cầu ngo�i xương đ�i v� m�m ch�y, n� che phủ sụn khớp ở ph�a tr�n v� ph�a dưới. Trong đ�y s�u c� thể nh�n thấy g�n cơ khoeo ch�n chạy ch�o chếch sau sụn ch�m | | Sụn ch�m ngo�i nh�n dưới nội soi | |
- Thương tổn sụn ch�m do chấn thương, n� c� thể thấy ở tr�n gối vững hay gối kh�ng vững.
- Thương tổn sụn ch�m kh�ng do chấn thương, đ� ch�nh l� c�c thương tổn do qu� tr�nh tho�i ho� hay do nội soi. THƯƠNG TỔN SỤN CH�M DO CHẤN THƯƠNG | Chấn thương g�y n�n c�c thương tổn của sụn ch�m rất thay đổi, th�ng thường l� do gi�n tiếp. Cơ chế chấn thương hay li�n quan tới động t�c đứng l�n sau ngồi xổm, sau một vận động đột ngột, xuất hiện dấu hiệu kẹt gối biểu hiện bằng mất duỗi gối, nhưng vẫn c� thể gấp được ho�n to�n, thực tế chỉ với dấu hiệu kẹt khớp n�y đ� cho ph�p chẩn đo�n r�ch sụn ch�m. R�ch sụn ch�m cũng c� thể sau một tai nạn li�n quan tới động t�c vặn gối, đặc biệt trong hoạt động thể thao. Sau những tai nạn n�y cần phải thăm kh�m c� hệ thống t�m kiếm c�c tổn thương kh�c nhất l� của d�y chằng ch�o trước. Thương tổn sụn ch�m do chấn thương thương hay thấy ở tr�n gối vững : như "quai x� nước", mảnh sụn bong kh�ng ho�n to�n (lưỡi sụn ch�m, hoặc r�ch dọc theo chiều d�i , hoặc r�ch theo chiều ngang, hay phức hợp. | | THƯƠNG TỔN SỤN CH�M KH�NG DO CHẤN THƯƠNG Ménisques Loại n�y được định nghĩa l� thương tổn sụn ch�m xuất hiện ngo�i những chấn thương m� người bệnh biết. Về mặt l� thuyết, ch�ng ta rất dễ bỏ qua thương tổn của sụn ch�m khi kh�ng c� chấn thương v�o gối. Vậy m� thương tổn n�y rất hay gặp. Cần phải nghĩ tới n� ở những người gi� đau ở b�n trong gối v� l�c đầu rất đau. Tiến triển c� t�nh chất chu kỳ, với giai đoạn đau nhiều, v� �t k�o d�i, n� tuần tự theo thời gian rồi lại xuất hiện như ban đầu. Chẩn đo�n kh� th�ng thường cần phải chụp gối cản quang hay IRM. Thương tổn sụn ch�m thường phối hợp với thương tổn của sụn khớp ở vị tr� xương đ�i v� xương ch�y. Th�m v�o bệnh l� của sụn khớp v� vậy đau dai dẳng k�o d�i v� trở n�n đau nặng, lấy bỏ sụn ch�m kh�ng t�c dụng ph�ng chống tho�i ho�. Chụp phim điện quang thường, hay ở tư thế ch�ng gối, v� kiểm tra gối bằng nội soi, cho ph�p ph�t hiện ra c�c thương tổn sụn khớp. | | | NHỮNG TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT CỦA SỤN CH�M NGO�I | Sụn ch�m ngo�i c� thể c� nang hay ph� đại h�nh đĩa(disco�de) Nang sụn ch�m ngo�i: l� dạng nang nhỏ nằm ở r�a của sụn ch�m bị r�ch, trong n� chứa chất keo. Kh�ng phải lo lắng g� v� thưong tổn n�y lu�n lu�n l�nh t�nh, kh�ng biến đổi th�nh ung thư . N� l� nguồn gốc của đau gối mặt ngo�i gối, khi kh�m thấy một cục nhỏ nằm ngay dưới da ngay tr�n đường khớp. | | ueSụn ch�m ngo�i h�nh đĩa: N� l� dạng sụn ch�m c� dạng h�nh đĩa (th�ng thường c� dạng h�nh trăng lưỡi liềm) do bệnh bẩm sinh. N� che phủ ho�n to�n m�m ch�y ngo�i. Sụn ch�m h�nh đĩa kh�ng tổn thương th� kh�ng c� một triệu chứng g�. Nhưng n� thường lại rất mỏng mảnh, dễ r�ch, đặc biệt l� ở trẻ em. | | Chẩn đo�n c�c thương tổn sụn ch�m: L�m thế n�o để biết sụn ch�m bị thương tổn ? Chẩn đo�n thương tổn sụn ch�m cần dựa v�o c�c yếu tố l�m s�ng (triệu chứng, kh�m gối) v� c�c triệu chứng cận l�m s�ng (điện quang, IRM). Trong khi nội soi để điều trị thương tổn sụn ch�m, chẩn đo�n c� thể được khẳng định chắc chắn. Hiếm khi d�ng nội soi chỉ với mục đ�ch chẩn đo�n. | Trong số c�c triệu chứng điển h�nh c� dấu hiệu kẹt khớp, nhưng hiếm khi thấy. Kẹt khớp l� t�nh trạng gối kh�ng thể duỗi gối ra được, nhưng lại vẫn c� thể gấp được ho�n to�n. Kẹt gối c� thể thấy sau tai nạn, đặc biệt l� chơi thể thao, m� c� động t�c vặn khớp gối. Cũng c� thể gặp trong khi dứng l�n ở tư thế ngồi xổm l�u. Kẹt gối thường đau v� kh� đi lại v� gối ở tư thế gấp. Kẹt khớp l� do di chuyển c�c th�nh phần b�n trong gối như mảnh sụn ch�m bong ra dọc theo chiều d�i của n� (quai x�) bị kẹt v�o trong r�nh li�n lồi cầu. Th�ng thường bệnh nh�n bao giờ cũng t�m được cho m�nh một động t�c hay tư thế n�o đ� để th�o kẹt. Rất hiếm khi kẹt khớp kh�ng tự th�o, trong trường hợp đ� cần phải d�ng nội soi để lấy bỏ mảnh sụn ch�m kẹt giải ph�ng gối. | Trật quai x� trong khe li�n lồi cầu. | | Phần lớn kh�ng c� dấu hiệu kẹt khớp, tổn thương sụn ch�m thỉ biểu hiện bằng đau kh�ng điển h�nh, thay đổi cả cường độ cũng như tiến triển. Th�ng thường, người ta kh�ng thể nghĩ tới bệnh của sụn ch�m nhất l� trong những trường hợp kh�ng c� chấn thương. Kh�m gối, do b�c sĩ thực hiện, c� thể t�m ra c�c triệu chứng thuận lợi cho chẩn đo�n, đặc biệt l� đau khi sờ ở bờ sụn ch�m. Trong giai đoạn hiện nay, chẩn đo�n tổn thương sụn ch�m phải l�m trước khi tiến h�nh nội soi điều trị, sau khi chụp điện quang. Nhưng phần lớn c�c chẩn đo�n trước mổ lại mập mờ, kh�ng r� r�ng, c� thể chưa chắc chắn. Việc d�ng sớm nội soi chẩn đo�n trực tiếp, nếu c� thương tổn r� rằng cần tiến h�nh điều trị ngay (v� dụ: c� dấu hiệu kẹt khớp r� r�ng) c� lẽ hợp l� hơn l� l�m c�c x�t nghiệm điện quang chẩn đo�n. Chụp gối cản quang: l� chụp gối th�ng thường nhưng c� bơm thuốc cản quang v�o trong ổ khớp. N� cho ph�p nh�n r� xung quanh sụn ch�m, c�c chỗ bong cũng như c�c chỗ r�ch. Kh�m nghiệm n�y rất thường l�m, ng�y nay n� dần được thay thế bằng chụp IRM Chụp cộng hưởng từ (IRM) L� loại kh�m nghiệm cho ph�p khẳng định bệnh l� của sụn ch�m. | | Kh�ng điều trị g� cả: Người ta c� thể để lại sụn ch�m bị r�ch kh�ng điều trị , nếu n� kh�ng cản trở g�, đặc biệt trong những trường hợp phối hợp với đứt d�y chằng ch�o trước hay giai đoạn đang sửa chữa d�y chằng n�y. | | Kh�u sụn ch�m khi m� c� thể thực hiện được, đặc biệt l� trong trường hợp gối vững. | | | Lấy bỏ sụn ch�m: c�n gọi l� cắt bỏ sụn ch�m. Can thiệp n�y thực hiện dưới nội soi, v� cũng chỉ lấy những phần sụn ch�m bị thương tổn VIDEO | | Kết quả điều trị lấy bỏ sụn ch�m Kết quả điều trị của can thiệp n�y phụ thuộc nhiều v�o c� hay kh�ng c� c�c thương tổn phối hợp: -Khi r�ch sụn ch�m đơn thuần, kh�ng phối hợp với thương tổn của sụn khớp cũng như d�y chằng, trong phần lớn c�c trường hợp thường l� tốt: Mất hết dấu hiệu đau v� kẹt khớp, lấy lại khả năng chơi thể thao. Cắt sụn ch�m kh�ng ảnh hưởng g� sao? ? Đ�i khi kh�ng. Vai tr� của n� l� l�m vững gối v� l�m tấm đệm cho lồi cầu với m�m ch�y. Thương tổn của n� đưa tới nguy cơ d�n c�ch, g�y tổn thương ở sụn khớp v� dẫn tới tho�i ho� khớp, tuy nhi�n phải mất thời gian d�i. T�nh trạng n�y trầm trọng hơn khi lấy bỏ sụn ch�m ngo�i so với lấy sụn ch�m trong. -Khi n� kết hợp với tổn thương d�y chằng ch�o trước, lấy bỏ sụn ch�m đơn thuần, kh�ng sửa lại d�y chằng, l� nguy�n nh�n rất nhanh ch�ng dẫn tới khớp kh�ng vững v� tho�i ho� khớp. -Trường hợp phối hợp với tho�i ho� khớp, lấy bỏ sụn ch�m đưa lại kết quả rất tồi v� kh� ph�n biệt l� đau do c�i g�, do sụn ch�m hay l� do tho�i ho� khớp. Lấy bỏ sụn ch�m c� thể l�m giảm đau một phần , nhưng kh�ng l�m thay đổi được tiến tr�nh của tho�i khớp, v� trước sau g� cũng dẫn tới can thiệp ngoại khoa với khớp bị tho�i ho� n�y. | Chỉ định: Khi n�o cần phải mổ sụn ch�m bị r�ch? Ménisque Kh�ng c� l� do y học n�o khuy�n lấy bỏ c�c sụn ch�m thương tổn một c�ch hệ thống. Thực tế, chỉ định của can thiệp phụ thuộc duy nhất v�o mức độ đau, hạn chế chức năng, hay cần phải giải ph�ng kẹt khớp v� gi�p cho bệnh nh�n giảm đau được ch�t �t. Vai tr� của b�c sĩ v� phẫu thuật vi�n kh�ng chỉ đưa ra quyết định, m� c�n l�m chuẩn đo�n cho thật đ�ng, đưa cho người bệnh đầy đủ th�ng tin để cho ph�p họ c� thể tự quyết định lấy phương ph�p điều trị cho m�nh. Nguy�n tắc n�y kh�ng thay đổi v� bệnh kh�ng c� t�nh chất cấp cứu: để lại sụn ch�m c� thương tổn cũng kh�ng l�m nặng th�m cho t�nh trạng của gối, cũng kh�ng g�y n�n bất cứ kh� khăn n�o cho điều trị sau n�y nếu c�c triệu chứng cơ năng của bệnh kh�ng tăng th�m. Hậu quả tạm thời của chờ đợi c� thể l� đau tăng l�n (chỉ c� bệnh nh�n mới tự đ�nh gi� được), hoặc theo d�i thấy c� dấu hiệu kẹt khớp trở lại th� phải d�ng nội soi để can thiệp ngay. Kh�ng cần phải mổ nếu đau giảm đi, tất nhi�n l� c� thể chịu đựng được kh�ng cản trở tới cuộc sống h�ng ng�y, trong những trường hợp đ� th� điều trị nội khoa (giảm đau, chống vi�m). Điều trị nội khoa c� hiệu quả giảm đau v� cho ph�p mổ muộn hơn hay tr�nh phải mổ. Ngược lại, khi bệnh trở n�n nặng cản trở cuộc sống v� giảm hoạt động, đặc biệt l� chơi thể thao, khi đ� c� thể điều trị khỏi bằng một can thiệp nhỏ �t sang chấn: cắt bỏ sụn ch�m dưới nội soi Quay lại mục lục
|
