Giáo sư trẻ nhất Việt Nam, ông Ngô Bảo Châu, vừa được trao giải thưởng Fields dành cho các nhà toán học xuất sắc trên thế giới.
Lễ trao giải diễn ra sáng thứ Năm 19/08 tại Hyderabad, Ấn Độ.
Bà Pratibha Patil, Tổng thống Ấn Độ, đã trao giải Fields cho ông Châu và ba người khác là các toán học gia Elon Lindenstrauss (Israel), Stanislav Smirnov (người Nga ở Thuỵ Sĩ) và Cedric Villani (Pháp).
Giải thưởng mang tên nhà toán học Canada, John Charles Fields, được cho là giải thưởng toán học cao quý nhất thế giới và chỉ dành cho người dưới 40 tuổi.
Nhiều giới gọi giải thưởng Fields là 'Nobel của toán học'.
Ông Ngô Bảo Châu là người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng này.
Giải Fields đi kèm khoản tiền 14600 đô la Mỹ và được trao bốn năm một lần.
Sinh năm 1972 tại Hà Nội, ông Châu từng đoạt huy chương vàng Olympic toán học 1988 và 1989.
Ông đi du học ở Pháp năm 1989 và bảo vệ luận án tiến sỹ tại Đại học Sư phạm Paris khi mới 25 tuổi.
Năm 2005, ông Ngô Bảo Châu được đặc cách phong hàm giáo sư tại Việt Nam và trở thành vị giáo sư trẻ tuổi nhất nước (33 tuổi).
Hiện mang hai quốc tịch Việt Nam và Pháp, ông Châu chuẩn bị làm việc tại khoa Toán của trường Đại học Chicago, Hoa Kỳ từ ngày 01/09 tới.
GS Ngô Bảo Châu gần đây cũng lên ý kiến về một số chủ đề thời sự Việt Nam qua việc viết thư gửi Quốc hội Việt Nam đề nghị nhìn lại vụ khai thác bauxite ở Tây Nguyên.
Thư viết: "Trong trường hợp của Việt Nam, ảnh hưởng quá mức của Trung Quốc có thể kéo thêm hệ quả nguy hiểm sau đây: quan hệ hữu cơ vốn có của văn hóa Trung Quốc với văn hóa Việt Nam trở thành đô hộ văn hóa..."
Ông Ngô Bảo Châu nói Quốc hội Việt Nam hãy thu thập lắng nghe các ý kiến phản biện của các khoa học gia và trình bày rõ ràng những vấn đề trách nhiệm quốc hội đối với các cử tri.
Những ngày gần đây cả dân tộc hân hoan về việc GS Ngô Bảo Châu – nhà toán học Việt Nam nhận giải thưởng toán học danh giá nhất trên thế, huy chương Fields. Nhiều người muốn biết nội dung công trình của anh, nhưng đây là việc không dễ dàng. Chúng tôi chỉ có thể cung cấp cho bạn đọc một số cách diễn đạt sơ lược và dễ hiểu nhất về vấn đề này.
\>>> Giáo sư Ngô Bảo Châu đoạt giải toán học Fields \>>> Hơn 3000 người tham dự lễ chào mừng giáo sư Ngô Bảo Châu \>>> Thời thơ ấu của Ngô Bảo Châu
Trong toán học, bổ đề là một giả thuyết đã được chứng minh hoặc chắc chắn sẽ được chứng minh dùng làm nền tảng để từ đó các nhà toán học tiếp tục nghiên cứu và đạt tới một kết quả cao hơn.
Có thể hiểu một cách vắn tắt khi lược bỏ hết những khái niệm chuyên môn toán học: Năm 1967, nhà toán học Robert Langlands, người Canada đưa ra một loạt các giả thuyết táo bạo mà đa số cho đến nay vẫn chưa được chứng minh, và sẽ là đề tài nghiên cứu cho nhiều thế hệ các nhà toán học trong tương lai. Nếu được chứng minh sẽ gắn kết nhiều lĩnh vực toán học hiện đại lại thành một thể thống nhất, chẳng hạn giữa hình học đại số và số học.
Một trong những công cụ được phát triển từ chương trình Langlands là “công thức vết Arthur-Selberg”, một phương trình cho thấy có thể dùng thông tin hình học để tính toán thông tin số học.
Nhưng Langlands gặp một trở ngại lớn khi sử dụng công thức này, vì cứ xuất hiện những tổng số phức tạp. Theo Langlands các tổng số này bằng nhau nhưng ông không thể nào chứng minh được điều đó. Ông xem đây là một bài toán đơn giản nên gọi nó là “bổ đề” - một kết quả phụ được dùng để chứng minh những kết quả quan trọng hơn. Thế nhưng không ai chứng minh được nó, người ta mới gọi nó bằng cái tên quan trọng hơn: “Bổ đề Cơ bản” (BĐCB).
Nhiều nhà toán học hàng đầu đã bỏ công sức chứng minh BĐCB nhưng chỉ mới thành công trong một số trường hợp đặc biệt. Và GS Ngô Bảo Châu là người đã chứng minh được bổ đề này trong trường hợp tổng quát, làm sáng rõ những nghi vấn lâu nay, tạo niềm tin mới cho nghiên cứu toán học và nhiều ngành khoa học khác.
Xin mượn lời GS Châu trong một cuộc phỏng vấn với Báo Thanh Niên trước đây nói về BĐCB và Chương trình Langlands:
“Các giả thuyết Langlands là động lực cho sự phát triển của toán học lý thuyết trong vòng bốn chục năm trở lại đây. Rất nhiều bài toán tưởng như là những viên gạch riêng lẻ, nay được các giả thuyết của Langlands sắp xếp lại thành một công trình kiến trúc vĩ đại. Cá nhân tôi xếp ngang hàng các giả thuyết của Langlands với hình học phẳng của Euclid hay phát minh ra nhóm Galois trong việc giải phương trình đại số...
BĐCB là một “bổ đề” vì bản thân nó chỉ là một bài toán có tính kỹ thuật. Nhưng nó cũng không hẳn là bổ đề vì ông Langlands chỉ chứng minh nó trong một trường hợp đặc biệt còn trường hợp tổng quát thì được nêu như một giả thuyết. Còn “cơ bản” là vì cả một góc lớn của công trình kiến trúc kể trên sẽ sụp đổ nếu BĐCB không đúng. Ngoài ra, chứng minh BĐCB được nhiều người quan tâm vì ý tưởng của nó không gói gọn trong chương trình Langlands mà lại có dây mơ rễ má đến một số vấn đề của vật lý lý thuyết”.
Chúng ta có quyền kỳ vọng rằng, GS Ngô Bảo Châu sẽ đóng góp nhiều hơn nữa cho nền toán học thế giới và cho đất nước Việt Nam.