Phát triển thương mại bền vững là gì

Đại dịch Covid-19 đã khiến hàng loạt doanh nghiệp “ngấm đòn” khủng hoảng. Lúc này, nhiều doanh nhân, doanh nghiệp mới nhận ra tầm quan trọng của cụm từ “phát triển bền vững” và tìm kiếm phương thức áp dụng các mô hình, thước đo PTBV hiệu quả vào quá trình hoạt động. Ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tổng thư ký kiêm Phó Chủ tịch điều hành Hội đồng doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững (VBCSD) đã chia sẻ về vấn đề này. Hương Giang thực hiện.

Ông đánh giá thế nào về tình hình thực hiện phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam thời gian gần đây và sức chống chịu của DN trước những ảnh hưởng của Covid-19?

Cách nay 15 năm, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã quyết định thành lập Văn phòng Doanh nghiệp vì sự Phát triển Bền vững. Năm 2010, Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển Bền vững Việt Nam (VBCSD) được Chính phủ giao cho VCCI thành lập với vai trò là một tổ chức định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện phát triển bền vững tại Việt Nam. Thời gian đầu, phát triển bền vững còn là một khái niệm mới và mơ hồ không chỉ đối với cộng đồng doanh nghiệp mà còn đối với toàn xã hội. Vậy mà 10-15 năm đã trôi qua, bằng những nỗ lực bền bỉ để nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp, đến nay, doanh nghiệp không những chỉ ý thức về khái niệm phát triển bền vững, mà họ còn thấm thía tầm quan trọng cũng như sự “sống còn” của việc thực hiện phát triển bền vững trong hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc biệt là khi phải đối mặt với cú “sốc” đại dịch COVID-19.

Đại dịch COVID-19 giống như một phép thử khắc nghiệt cho “sức khỏe”, cho “bản lĩnh” của doanh nghiệp. Khi nhu cầu tiêu dùng giảm mạnh đột ngột, thị trường xuất nhập khẩu gặp nhiều khó khăn, thị trường và chuỗi cung ứng lao động bị đứt gãy, doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh và đưa ra các phương án, chiến lược kinh doanh, quản trị phù hợp, gắn những vấn đề ngắn hạn cấp bách với chiến lược trong trung và dài hạn. Những doanh nghiệp không kịp thích ứng với những thách thức này thì ngay lập tức sản xuất, kinh doanh sẽ bị đình trệ, doanh thu sụt giảm và đối mặt với nguy cơ phá sản, giải thể. Trong 11 tháng đầu năm 2021, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường ước tính là hơn 100 nghìn doanh nghiệp, tăng hơn 15% so với cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên, những doanh nghiệp có sự cam kết mạnh mẽ, bền bỉ, kiên trì theo đuổi chiến lược phát triển bền vững trong nhiều năm qua đã tự tạo ra được “kháng thể” trước đại dịch, duy trì ổn định hoạt động và tăng trưởng trong kinh doanh, thậm chí bứt tốc phát triển, đồng thời còn có đóng góp lớn về cả tài lực và vật lực cho Nhà nước, cho xã hội trong việc chung tay phòng, chống và khắc phục hậu quả của dịch bệnh. Khảo sát của VBCSD thực hiện vào tháng 9/2021 về thực trạng doanh nghiệp trong bối cảnh đại dịch COVID-19 cho thấy có tới 81% doanh nghiệp đẩy mạnh liên kết ngành, đảm bảo không đứt gãy chuỗi cung ứng ngay cả khi xảy ra những cuộc “khủng hoảng” tương tự như COVID-19 trong tương lai. Ngoài ra, các doanh nghiệp theo đuổi chiến lược phát triển bền vững cũng đẩy mạnh phát triển thương mại điện tử, kinh doanh trực tuyến, áp dụng triệt để chuyển đổi số, kinh tế số... nhằm thay đổi phương thức kinh doanh, giảm sự phụ thuộc vào các thị trường, hình thức kinh doanh truyền thống. Có thể khẳng định rằng, theo đuổi chiến lược phát triển bền vững như là liều vắc-xin hiệu quả của doanh nghiệp trước ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh.

Được biết ông là một trong những người đầu tiên truyền thông về khái niệm “kinh tế tuần hoàn” và kiên trì thúc đẩy, định hướng cộng đồng doanh nghiệp áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Ông có thể chia sẻ về tầm quan trọng của việc áp dụng các mô hình này trong thực tiễn, cũng như một số hoạt động đã thực hiện để thúc đẩy việc áp dụng các mô hình này ở Việt Nam?

Thực ra, khái niệm liên quan đến mô hình kinh tế tuần hoàn đã xuất hiện ở Việt Nam từ cách đây 20 năm với những định danh khác. Đó là mô hình VAT (Vườn – Ao – Chuồng), một mô hình mà đất nước nông nghiệp chúng ta thời kỳ đó đã áp dụng khá thành công. Ngoài ra, các khái niệm “khu công nghiệp sinh thái – ecological industrial zone”, “sản xuất sạch hơn – cleaner production”, “không phát thải – zero emission”, tái chế, tái sử dụng, tái sản xuất – một phần của kinh tế tuần hoàn  – cũng được đề cập nhiều trong thời gian qua. Tuy nhiên, có thể coi đó là những khái niệm còn “rời rạc”, “xen kẽ” và thiếu tính hệ thống. Kinh tế tuần hoàn đem đến một góc nhìn với tư duy hệ thống mới về việc sử dụng các nguồn nguyên vật liệu theo chiều hướng hiệu quả, tiết kiệm hơn, vòng đời dài hơn, đạt giá trị cao hơn so với cách thức truyền thống hiện tại.

Theo nghiên cứu năm 2019 của Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển Bền vững Thế giới (WBCSD), việc áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp tạo ra ít nhất 7.7 nghìn tỷ đô la cơ hội thị trường vào năm 2030 cho doanh nghiệp và hơn 380 triệu cơ hội việc làm mới, đồng thời duy trì đà tăng trưởng bền vững của kinh tế toàn cầu.

Xây dựng kinh tế tuần hoàn cũng đã được xác định là một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 trong Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và được đưa vào bộ luật môi trường năm 2020. Đây là nỗ lực thực hiện xây dựng hành lang pháp lý, khung thể chế để thúc đẩy áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Kinh tế tuần hoàn đã được VBCSD/VCCI đưa vào các chương trình hoạt động từ năm 2016. Từ năm 2017, VBCSD/VCCI đã đưa nội dung này vào chương trình thảo luận tại các diễn đàn, hội nghị về phát triển bền vững do VBCSD/VCCI tổ chức thường niên, qua đó giúp nâng cao nhận thức và tăng cường sự trao đổi, chia sẻ của Chính phủ, các ban, bộ, ngành, các chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp về kinh tế tuần hoàn. Tháng 1/2018, VBCSD/VCCI đã chính thức triển khai “Sáng kiến Hỗ trợ Doanh nghiệp triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam”. Đây là nỗ lực nhằm đi tiên phong trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực tư nhân, thúc đẩy hơn nữa sự tham gia của doanh nghiệp để xây dựng một nền kinh tế phi phát thải.

Năm 2020, VBCSD/VCCI đã đề xuất lên Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng và triển khai Chương trình quốc gia về Hỗ trợ cộng đồng DN triển khai Mô hình kinh tế tuần hoàn giai đoạn 2021 - 2025.

Cùng với đó, VBCSD/VCCI cũng đang tích cực phối hợp với các hội viên, các đối tác trong nước, quốc tế thực hiện các dự án, sáng kiến như: Sáng kiến “không xả thải vào thiên nhiên” nhằm giảm thiểu chất thải nhựa và xây dựng mô hình kinh doanh bền vững theo định hướng kinh tế tuần hoàn; sáng kiến “xây dựng thị trường nguyên vật liệu thứ cấp”; triển khai các nghiên cứu về sự sẵn sàng tham gia mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành giấy và nhựa; tập huấn cho doanh nghiệp và các cơ quan truyền thông về mô hình kinh tế tuần hoàn;...

Vừa qua, tháng 10 năm 2021, VBCSD đã công bố báo cáo kết quả nghiên cứu đánh giá thực trạng và tiềm năng thực hiện kinh tế tuần hoàn của ngành hàng tiêu dùng nhanh tại Việt Nam, tập trung vào lĩnh vực thực phẩm và đồ uống không cồn. Nghiên cứu được thực hiện trên 100 doanh nghiệp vừa và lớn thuộc lĩnh vực sản xuất, chế biến nguyên liệu và sản phẩm của 9 nhóm sản phẩm thuộc ngành hàng thực phẩm và đồ uống không cồn dựa trên phương pháp Circulytics của Ellen MacArthur Foundation. Kết quả nghiên cứu cho thấy 90% doanh nghiệp được khảo sát đã có các hoạt động chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn ở các mức độ khác nhau, tập trung ưu tiên sử dụng nguyên vật liệu, cơ sở hạ tầng, sử dụng bao bì.

Ông có thể chia sẻ thêm về các chương trình hành động của VBCSD vì mục tiêu PTBV trong tương lai?

Trong thời gian tới, thực hiện trọng trách Chính phủ giao phó theo Nghị quyết số 136/NQ-CP về phát triển bền vững, VBCSD/VCCI sẽ tiếp tục chủ động triển khai hiệu quả các hoạt động hỗ trợ triển khai các sáng kiến thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện các mô hình phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn, đồng thời tập trung đẩy mạnh việc thực hiện đánh giá doanh nghiệp phát triển bền vững dựa trên Bộ Chỉ số Doanh nghiệp Bền vững (CSI) và công bố thường niên danh sách 100 doanh nghiệp bền vững. Ngày 9/12 sắp tới, Lễ công bố danh sách 100 doanh nghiệp phát triển bền vững Việt Nam 2021 sẽ được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp với trực tuyến. Chương trình dự kiến có sự tham dự và phát biểu chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, Chủ tịch Hội đồng Quốc gia về Phát triển Bền vững và Nâng cao Năng lực Cạnh tranh, lãnh đạo các bộ, ngành, các đoàn ngoại giao, các tổ chức quốc tế và cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia và các cơ quan thông tấn, báo chí . Cùng ngày, VBCSD/VCCI sẽ tổ chức Diễn đàn Doanh nghiệp Phát triển Bền vững Việt Nam 2021 với chủ đề: “Hướng tới thập kỷ phát triển bền vững tốt đẹp hơn: Không để ai bị bỏ lại phía sau”, mang đến cơ hội cho các doanh nghiệp cùng trao đổi, thảo luận, chia sẻ các giải pháp và đề xuất các kiến nghị tới Chính phủ trong việc tăng cường khả năng chống chịu, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ cộng đồng doanh nghiệp chuyển đổi tư duy kinh doanh, thay đổi nhận thức và cách làm quản trị doanh nghiệp.

Hiện nay, VBCSD/VCCI đang phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội, Tổng Liên đoàn và một số hội viên VBCSD tiếp tục xây dựng và hoàn thiện bộ Chỉ số đánh giá khu công nghiệp bền vững tại Việt Nam. Nếu đánh giá mỗi doanh nghiệp là một “tế bào” của nền kinh tế Việt Nam, việc thúc đẩy tạo lập các khu công nghiệp bền vững sẽ tạo tiền đề cho những tập hợp tế bào khỏe mạnh, hình thành những cơ quan chức năng bền vững cho một cơ thể kinh tế Việt Nam phát triển hùng cường.

Trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: Vietnam Business Forum