Dehydro Medroxy progesterone acetate (DMPA) là loại thuốc tránh thai có hormone progestin liều 150mg. Thuốc rất tiện lợi khi sử dụng vì chỉ tiêm một mũi nhưng có tác dụng tránh thai trong 3 tháng. Tuy nhiên, thuốc thường làm kinh nguyệt bất thường, đặc biệt là những phụ nữ sử dụng lần đầu.
Vô kinh
Vô kinh: không cần phải điều trị. Chỉ cần tư vấn là đủ.
Nếu người phụ nữ thấy rằng vô kinh là không thể chấp nhận được: thì ngừng tiêm DMPA. Giúp họ chọn phương pháp ngừa thai khác.
Rong huyết lắc nhắc hoặc chảy máu ít
Rong huyết lắc nhắc (còn gọi là ra máu đốm, rỉ huyết) hoặc chảy máu ít (nhẹ): thường gặp khi dùng DMPA, đặc biệt ở trong chu kỳ có mũi tiêm đầu tiên và vô hại (không đáng quan tâm).
Ở những phụ nữ bị rong huyết lắc nhắc thường xuyên, hoặc chảy máu thường xuyên, hoặc ở những phụ nữ có chảy máu sau một giai đoạn vô kinh (mất kinh): cần loại trừ những bệnh lý phụ khoa khi thăm khám lâm sàng. Nếu xác định có bệnh lý phụ khoa, sẽ tiến hành điều trị hoặc gửi khám chuyên khoa.
Nếu chẩn đoán có bệnh lây truyền qua đường tình dục, hoặc bị viêm nhiễm vùng chậu: vẫn có thể tiếp tục tiêm DMPA cho người phụ nữ trong khi vẫn điều trị bệnh, và khuyên họ dùng bao cao su trong thời gian điều trị bệnh.
Nếu không tìm ra bệnh phụ khoa nào và nếu người phụ nữ cảm thấy không thể chấp nhận chảy máu: thì ngừng tiêm. Giúp họ chọn phương pháp ngừa thai khác.
| Dùng thuốc tiêm tránh thai. |
Chảy máu nặng hoặc chảy máu kéo dài
Giải thích rằng: chảy máu nặng hoặc kéo dài là thường gặp ở trong chu kỳ có mũi tiêm DMPA đầu tiên.
Nếu vẫn còn tình trạng chảy máu nặng hoặc chảy máu kéo dài: cần loại trừ những bệnh lý phụ khoa khi thăm khám lâm sàng. Nếu xác định có bệnh lý phụ khoa, sẽ điều trị hoặc gởi khám chuyên khoa.
Nếu chảy máu trở nên đe dọa cho sức khỏe của người phụ nữ, hoặc chảy máu không thể chấp nhận được: thì ngừng tiêm. Giúp họ chọn phương pháp ngừa thai khác. Trong thời gian chuyển tiếp, điều trị ngắn hạn bằng ethinylestradiol có thể có ích.
Để phòng ngừa thiếu máu: dùng sắt (Fe) và/hoặc khuyên dùng thức ăn có chứa sắt.
Nhận xét
Nhóm chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận rằng, những bất bình thường về kinh nguyệt là thường gặp khi dùng DMPA và việc tư vấn về những bất thường như vậy trước khi bắt đầu dùng DMPA là hết sức cần thiết, để làm dịu đi những băn khoăn lo lắng và khuyến khích tiếp tục dùng DMPA.
Nhóm chuyên gia đã xem xét cân nhắc việc điều trị liên quan đến các dữ liệu giới hạn sẵn có và xác định rằng: việc điều trị đối với chảy máu nặng hoặc nhẹ bằng estrogen hoặc thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) dường như chỉ là giải pháp tình thế hoặc không có lợi ích. Khi chảy máu đe dọa sức khỏe người phụ nữ và họ không tiếp tục tiêm, để điều trị ngắn hạn trong thời gian chuyển tiếp, nhóm chuyên gia xác định rằng: ethinylestradiol có hiệu quả khiêm tốn (vừa phải) trong việc làm giảm số ngày chảy máu/rong huyết.
BS. Nguyễn Gia Định
|
Ảnh minh họa: Kiwifamilies.co.nz. |
Chị Phương cho biết, sau khi vỡ kế hoạch sinh cậu con trai thứ hai chỉ cách cô con gái đầu một năm, chị luôn bị ám ảnh về việc lỡ dính bầu. Vì thế, khi mới sinh được hai tháng, chị đã quyết phải tìm một biện pháp tránh thai hiệu quả cho mình. Thế nhưng, đặt vòng thì chị không hợp vì hay bị viêm nhiễm, uống thuốc hằng ngày lại hay quên, chồng chị thì nhất định không chịu dùng bao cao su vì anh cho rằng như thế chẳng còn cảm giác gì. Sau vài lần "yêu" mà vẫn thấp thỏm cảm giác lo lắng, chị Phương đã tìm được giải pháp cho mình: tiêm thuốc tránh thai, mỗi mũi có tác dụng trong ba tháng.
Sau mũi tiêm thứ nhất, chị Phương thấy mất kinh và cảm giác rất thoải mái vì vừa không lo có thai ngoài ý muốn, lại vừa không phải trải qua những ngày "không sạch sẽ". Thế nhưng, niềm vui biến thành nỗi lo khi mũi tiêm sau chị tiếp tục không thấy kinh, và kể cả khi dừng tiêm, tới vài tháng sau chị vẫn chưa có chu kỳ trở lại.
Cũng cùng chung tâm trạng này, là trường hợp của vợ chồng anh Đức (Gia Lâm, Hà Nội). Sau đám cưới, vì vợ còn bận học nốt cao học, chồng phải quay cuồng với công ty riêng vừa thành lập nên cả hai chưa muốn sinh con. Đi tư vấn, chị Nhàn, vợ anh Đức được một cô y tá tại phòng khám sản phụ khoa tư nhân khuyên nên tiêm thuốc, vừa tránh thai hiệu quả, vừa không lo bị quên. Sau khi tiêm gần một tháng, chị Nhàn thấy có máu đen lây rây suốt mười mấy ngày. Đi khám, chị được bác sĩ cho biết mình bị rong kinh và cho thuốc uống. Thế nhưng, vừa chữa được rong, thì chị lại mất kinh luôn ròng rã suốt thời gian sau đó.
"Kể từ lúc tiêm thuốc đến giờ là một năm rồi mà tôi vẫn chưa có kinh trở lại. Bây giờ, vợ chồng tôi đang mong có con, trong khi vừa rồi đi khám, bác sĩ cho biết, nang trứng của tôi mỏng, niêm mạc thì bị teo, nên tôi chưa thể có kinh và có con được. Tôi thấy hoang mang vô cùng, chỉ sợ mình bị vô sinh", chị Nhàn thổ lộ.
Quảng cáo
Theo bác sĩ sản phụ khoa Lê Thị Kim Dung, Trung tâm Y khoa Thái Hà (phố Thái Hà, Hà Nội), thuốc tiêm tránh thai cũng như các loại thuốc tránh thai khác, tức là một loại thuốc nội tiết gây ức chế sự rụng trứng. Đây là loại thuốc tránh thai hiện đại, có hoóc môn progestin liều 150 mg. Ưu điểm của thuốc là tránh thai được lâu (3 tháng khi tiêm một mũi), hiệu quả cao, tới hơn 99%.
Bác sĩ cho biết, về lý thuyết, biện pháp tránh thai này có thể dùng cho bất cứ phụ nữ nào ở lứa tuổi sinh đẻ muốn dùng một biện pháp tránh thai tự chọn.
Tuy nhiên, vì thuốc này có liều dùng cao, hấp thu chậm và khó đào thải khỏi cơ thể nên thời gian hồi phục khả năng có thai sau khi dùng thuốc cũng chậm hơn so với các biện pháp thông thường khác (như đặt vòng hay uống thuốc tránh thai hằng ngày...). Vì thế, thông thường, các bác sĩ giàu kinh nghiệm khuyên những phụ nữ chưa có con không nên sử dụng biện pháp tránh thai này.
Một trong những tác dụng phụ khác của thuốc, khiến không ít chị em từng dùng hoang mang là hay gây rối loạn kinh nguyệt, mất kinh.
Quảng cáo
"Thực chất, việc mất kinh trong thời gian tiêm thuốc, hay sau đó, không phải là điều gì đáng ngại lắm, vì hầu như không gây hại, nhưng nó lại ảnh hưởng lớn đến tâm lý phụ nữ, khiến họ cảm thấy bất an và không ít người sợ sẽ không còn khả năng sinh con sau đó", bà Dung nói.
Theo bà, khi thấy những biểu hiện như vô kinh kéo dài, chị em không nên quá lo lắng bởi thông thường, chỉ sau một thời gian, hiện tượng này sẽ tự hết.
Ngoài ra, cũng bởi thuốc có tác dụng kéo dài, nên nếu cảm thấy không hợp, bị tác dụng phụ không chịu đựng được thì lại không thể đưa thuốc ra nhanh khỏi cơ thể.
"Mỗi biện pháp tránh thai có những ưu, nhược điểm riêng, vì thế, trước khi áp dụng bạn cần tìm hiểu kỹ xem loại nào phù hợp với mình để lựa chọn, tránh những rắc rối sau đó. Để yên tâm hơn, bạn nên đến gặp những bác sĩ sản phụ khoa giàu kinh nghiệm để được tư vấn. Trong quá trình áp dụng, nếu thấy có bất kỳ hiện tượng bất thường nào bạn cũng có thể gọi cho bác sĩ để nhận được lời khuyên hữu ích", bác sĩ chia sẻ.
Bà cũng tâm sự, thực chất, đa số các bác sĩ sản phụ khoa đều ít khi tư vấn cho bệnh nhân dùng loại thuốc tiêm này, "không phải bởi vì nó không hiệu quả hay không tốt bằng các loại khác, mà bởi những tác dụng phụ của nó khiến nhiều chị em không chấp nhận được và chúng tôi thường rất ngại khi cứ phải giải thích đi giải thích lại với họ rằng việc vô kinh trong khoảng thời gian ngắn không có hại gì đâu".
Vương Linh
* Tên các nhân vật trong bài đã được thay đổi
Thuốc tiêm tránh thai được nghiên cứu từ thập niên 60, bán rộng rãi đầu thập niên 70 đến đầu thế kỷ này đã có khoảng 100 triệu phụ nữ ở 90 nước dùng. Người dùng cần hiểu về phương pháp này trước khi quyết định việc có sử dụng hay không.
Có hai nhóm thuố tiêm tránh thai:
- Nhóm thứ nhất thành phần có progestin, estrogen;
- Nhóm thuốc tiêm tránh thai thứ hai chỉ có progestin. Trong nhóm thứ hai có loại DMPA (Depot Medroxy Progesteron Acetat) và NETEN (Norethidone Enanthat). Loại DMPA hiện được phép và khuyến khích dùng tại nước ta từ 1990 đến nay đã triển khai ở hầu hết tỉnh thành.
Ưu thế của thuốc tiêm tránh thai DMPA
- DMPA ức chế rụng trứng 100% đồng thời ức chế tiết chất nhầy ở cổ tử cung rất mạnh làm cho tinh trùng không thâm nhập được vào buồng tử cung nên có hiệu quả tránh thai cao (99,6%).
- DMPA dùng liều cao (150mg/lần) sẽ hấp thu chậm, có hiệu lực kéo dài nên chỉ dùng 1 lần có thể tránh thai trong 3 tháng, giống như đình sản tạm thời.
- DMPA không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, muốn có thai lại chỉ cần ngừng thuốc vài tháng.
- DMPA duy trì, làm tăng sự tiết sữa, có tiết vào sữa với lượng rất nhỏ (0,02 – 0,08 µg/kg/ngày). Trẻ bú sữa mẹ có tiêm DMPA sẽ có chiều cao cân nặng, trí tuệ phát triển bình thường. Thích hợp với người cho con bú.
- DMPA gây rối loạn kinh nguyệt, mất kinh, rong kinh, rong huyết nên không dùng cho người bị rối loạn kinh nguyệt hoặc chảy máu bất thường không rõ nguyên nhân.
- DMPA không gây ra rối loạn về mạch, huyết áp, không ảnh hưởng đến việc sản xuất steroid và miễn dịch, không gây phù, không làm phát triển u xơ tử cung nên có thể dùng cho người u xơ tử cung. DMPA có thể dùng cho người có bệnh van tim chưa có biến chứng song không dùng cho người bị bệnh tim nặng như: nhồi máu cơ tim, viêm tắc tĩnh mạch.
Sử dụng thuốc tiêm tránh thai là biện pháp có nhiều ưu điểm
- Chưa đủ 16 tuổi;
- Có thai hoặc nghi có thai. Nếu nghi thì phải kiểm tra chắc chắn không có thai mới được dùng;
- Đang bị ung thư vú hoặc ung thư vú đã khỏi;
- Có u ở vú chưa xác định được (kể cả u lành nhưng chưa chữa khỏi);
- Có ung thư buồng trứng;
- Có xuất huyết bất thường;
- Có các bệnh nội tiết;
- Có và đang dùng thuốc chữa động kinh (kể cả trường hợp có cơn co giật chưa xác định);
- Bị và đang dùng thuốc chữa lao;
- Đang bị bệnh tim mạch (thiếu máu cục bộ), tăng huyết áp;
- Bị trầm cảm, nhức đầu do các nguyên nhân khác nhau (như thiên đầu thống);
- Bị bệnh gan mật (kể cả vàng mắt vàng da chưa xác định được);
- Bị các bệnh làm suy giảm miễn dịch (như nhiễm HIV);
- Bị các bệnh lây truyền qua đường tình dục;
- Đã từng bị tác dụng phụ của thuốc tránh thai;
Có thai hoặc nghi ngờ có thai tuyệt đối không dùng thuốc tiêm tránh thai
Mất kinh khi tiêm thuốc tránh thai
- Khi dùng DMPA chỉ chứa progestin thì lượng progestin sẽ cao hơn estrogen so với tỷ lệ lúc bình thường, nên niêm mạc tử cung không phát triển mạnh dày ra và bị bong, chảy máu như lúc hành kinh thông thường, gọi là hiện tượng mất kinh.
- Khoảng 60% người dùng bị hiện tượng này (nếu tính cả những người chỉ bị vài lần trong năm).
- Hiện tượng này không có hại gì cho sức khỏe hay sinh sản về sau, nên vẫn tiếp tục dùng DMPA.
- DMPA có hiệu quả tới 96,6% nên hiện tượng này thường không phải là dấu hiệu có thai, tuy nhiên để chắc chắn, cần kiểm tra.
- Nếu có thai (có thể có thai trước khi dùng DMPA mà không biết, hay do dùng DMPA mà không có hiệu quả, tuy rất hiếm) thì có thể giữ lại thai hay phá thai. Trong trường hợp muốn giữ thai thì ngừng dùng DMPA và theo dõi như thai bình thường vì DMPA dùng trước đó không có hại cho thai.
Rong kinh khi tiêm thuốc tránh thai
- Khi dùng DMPA cũng có thể bị rong kinh, rong huyết, băng kinh.
- Rong kinh là kinh kéo dài (7 – 8 ngày) lượng máu ra bằng hay nhiều hơn bình thường (50 – 80ml). Hiện tượng này thường chỉ xảy ra trong những mũi tiêm đầu DMPA sau đó hết dần, đi vào ổn định, nên vẫn cứ tiếp tục dùng DMPA.
- Rong huyết là xuất huyết một ít giữa chu kỳ hành kinh. Hiện tượng này không nghiêm trọng và không cần điều trị, sẽ tự hết. Băng kinh là lượng máu nhiều hơn hành kinh bình thường, rất ít khi xảy ra.
Rong kinh là một trong những hiện tượng thường gặp khi sử dụng thuốc tiêm tránh thai
Tiêm thuốc tránh thai gây tăng cân
- DMPA làm tăng cân nhanh chóng, thường tăng 5% trong vòng 6 tháng, tình trạng tăng cân vẫn tiếp tục kéo dài. Có tới 25% nữ tham gia khảo sát đã tăng tới 10kg sau 3 năm dùng DMPA.
- Nếu khi dùng DMPA mà bị tăng cân nhanh chóng thì nên tham khảo ý kiến thầy thuốc và có thể chuyển sang dùng biện pháp tránh thai khác.
Tiêm thuốc tránh thai có thể loãng xương
- DMPA làm giảm độ kết dính của xương, gây loãng xương nữ ở bất cứ độ tuổi nào, thường xảy ra nhanh và tồi tệ khi dùng kéo dài quá 2 năm, còn dùng trong phạm vi 2 năm thì không hay rất hiếm xảy ra.
Tâm trạng thất thường do thuốc tiêm tránh thai
- DMPA còn làm cho người dùng thay đổi tâm trạng giống như khi có thai (khi buồn, giận, chán nản, mỏi mệt) nhưng chỉ trong thời gian ngắn, nếu kéo dài thì cần điều trị.
- Ngoài ra nhức đầu, đau bụng dưới, cương vú, buồn nôn nhưng không nặng, có thể xử lý bằng các cách thông thường.
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/