 Show
– Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) và sinh ra ở Hạ Hòa, Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng, trong một gia đình rất tri thức, cha là một nhà viết kịch Lưu Quang Thuận đã nên thiên hướng và có năng khiếu về nghệ thuật của ông và Ông đã sớm được bộc lộ từ nhỏ. – Lưu Quang Vũ đã từng tham gia vào quân đội thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ông đã bắt đầu sáng tác thơ từ khoảng giữa những năm sáu mươi của thế kỉ XX, đến những năm tám mươi thì ông đã chuyển sang hẳn lĩnh vực sân khấu. Chỉ trong bảy, tám năm mà ông đã sáng tác ra khoảng mươi lăm kịch bản và hầu hết được dàn dựng… Lưu Quang Vũ không chỉ đã trở thành một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường của những năm tám mươi của thế kỉ XX mà còn được coi là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật của Việt Nam hiện đại. Năm 1988, ông đã mất đột ngột vì tai nạn giao thông. Ông cũng đã được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. -Tác phẩm chính như: Sống mãi tuổi 17, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Khoảnh khắc và vô tận, tôi và chúng ta,… Thông tin về tác phẩm Hồn Trương Ba, da hàng thịtHồn Trương Ba, da hàng thịt được viết vào năm 1981 nhưng đến năm 1984 thì mới được ra mắt công chúng. là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ, đã công diễn được nhiều lần trên sân khấu trong nước và ngoài nước. Từ một cốt truyện dân gian mà Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành một vở kịch nói rất là hiện đại và đã đặt ra được nhiều vấn đề mới mẻ và có ý nghĩa với triết lí và nhân văn sâu sắc. Văn bản được trích ở phần lớn cảnh VII và đoạn kết của vở kịch. Nội dung kiến thức1. Qua đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt với các hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm– Những nỗi dằn vặt và trăn trở của nhân vật hồn Trương Ba về cuộc sống ngang trái của mình. – Những lí lẽ cám dỗ của nhân vật về xác hàng thịt. – Hình ảnh của Trương Ba và xác hàng thịt đã được tác giả muốn để lại một ý nghĩa giáo dục rất sâu sắc không nên hoán đổi thể xác và trú ngụ vào những nơi không phải là của mình. – Ý nghĩa triết lí của vở kịch như: Sự thống nhất giữa tư tưởng với hình thức. Đây là một trong những ý nghĩa triết lí có tính khái quát cao và đã bao trùm được nhiều mặt của đời sống xã hội. 2. Nguyên nhân đã khiến cho người thân của Trương Ba và cả Trương Ba đã rơi vào bất ổn và phải chịu nhiều đau khổ– Trương Ba (nhân hậu, trong sạch, ngay thẳng, có nhiều thú vui tao nhã, trí tuệ và chơi cờ…) nhưng phải trú nhờ thể xác của nhà hàng thịt (thô lỗ, phũ phàng và dung tục). Ngay cả hồn Trương Ba đã ý thức được điều đó và ngày càng cảm thấy xa lạ hơn với mọi người và thấy chán chính mình. – Mọi người xung quanh thì không một ai thừa nhận ông cả. Người thân trong gia đình và từ đứa cháu nhỏ đến người vợ, đứa con dâu đều cảm thấy xa lạ với cái thể xác thô tục ấy. Họ xa lánh, sợ hãi và thậm chí ghét bỏ một cách ghê tởm . Trương Ba đã rơi vào hụt hẫng và rất cô đơn. Gia đình anh nhà hàng thịt thì càng không thể thích nghi được với những lời nói, việc làm và với tư tưởng của một hồn Trương Ba xa lạ dù thể xác tồn tại trước mặt họ là chồng và là cha của họ. – Nhân vật hồn Trương Ba đã rơi vào sự trớ trêu của hoàn cảnh. Ông đã bị mọi người xung quanh xa lánh với sự tồn tại của ông vì thế cũng đã trở nên vô nghĩa, nặng nề và bức bối. 3. Quan niệm của Đế Thích– Khuyên Trương Ba để chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “Dưới đất, trên trời đều thế cả”. – Quan niệm của Trương Ba: không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo và muốn được là mình “toàn vẹn”. → Sự khác nhau trong mối quan niệm về sự sống giữa Trương Ba và Đế Thích: – Đế Thích có cái nhìn quan liêu và hời hợt. – Trương Ba cần một cuộc sống có ý nghĩa, phải đúng là mình và đã hòa hợp toàn vẹn giữa linh hồn và thể xác. * Trương Ba đã trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông còn chẳng cần biết” là hoàn toàn đúng bởi việc Trương Ba sống đã dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác. * Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích nói lên ý nghĩa: – Con người là một thể thống nhấ với hồn và với xác phải hài hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục và tội lỗi. – Sống thực sự cho ra con người không thể dễ dàng và đơn giản. Khi sống nhờ và sống chắp vá thì không được là mình thì cuộc sống trở nên vô nghĩa. 4. Trương Ba không chấp nhận với cách sống giả tạoKhi Trương Ba đã kiên quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích đã định cho hồn Trương Ba nhập vào thằng cu Tị nhưng Trương Ba lại từ chối bởi ông cho rằng một tâm hồn già cỗi trú ngụ mà ở trong thể xác của một cậu bé con. Ông không chấp nhận với cách sống giả tạo với cuộc sống mà “khổ hơn là cái chết”. Quyết định của hồn Trương Ba đã thể hiện được một tính cách quyết đoán và mạnh mẽ và cả một lòng nhân hậu, giàu tình yêu thương. 5. Thông điệp của tác phẩmKết thúc vở kịch với nhân vật hồn Trương Ba đã chấp nhận cái chết, dù là cái chết rất oan ức. Đoạn kết của đoạn trích đã làm bừng sáng nhân cách của Trương Ba và là những thông điệp về sự chiến thắng của cái thiện và cái đẹp và sự sống đích thực. → Gửi gắm thông điệp: Một trong những điều quý giá nhất của mỗi con người là đều được sống là mình và sống trọn vẹn với những giá trị mà mình có và theo đuổi. Cuộc sống thật sự có ý nghĩa khi con người đã được sống trong sự hài hòa giữa thể xác và linh hồn, con người phải biết đấu tranh để hoàn thiện nhân cách và vươn tới giá trị cao quý. Luyện tập thêm“Giả định Đế Thích đã cho Trương Ba được sống trong xác hàng thịt hoặc hồn Trương Ba đã nhập vào cu Tị và Trương Ba đồng ý” Cuộc sống của Trương Ba sẽ vô cùng rắc rối hơn và khổ sở: – Nếu nhập vào xác hàng thịt thì Trương Ba chỉ biết làm mấy công việc của anh nhà hàng thịt, còn người nhà Trương Ba thì cảm thấy xa lạ hơn với thân xác kì lạ, thô lỗ, vụng về của anh hàng thịt. – Nếu nhập vào xác cu Tị: Trương Ba còn đau khổ hơn vì Trương Ba từng là một người đã từng trải và chín chắn hơn, già dặn không thể nào có sự hòa hợp với thân xác của một đứa trẻ, ông không thể làm được những việc mà ông không muốn làm. THAM KHẢO THÊM BÀI VIẾT CHI TIẾT: Tóm tắt vở kịch hồn trương ba da hàng thịt CHI TIẾT: Các bài soạn văn 12 CHI TIẾT: Soạn văn 12 bài chiếc thuyền ngoài xa
Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt Ngữ văn lớp 12, bài học tác giả - tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm. A. Nội dung tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịtHồn Trương Ba da hàng thịt là truyện kể về Trương Ba, một người làm vườn sáu mươi tuổi tốt bụng và đặc biệt ông chơi cờ rất giỏi. Trương Ba bị chết oan do sự tắc trách của Nam Tào, vì muốn sửa sai, Nam Tào đã để Trương Ba nhập vào xác của một anh hàng thịt vừa mới chết ở làng bên. Sau khi sống lại trong thân xác của hàng thịt, Trương Ba gặp không ít phiền toái như lí trưởng sách nhiễu anh, vợ của anh hàng thịt thì ra sức đòi chồng khiến gia đình Trương Ba gặp nhiều cảnh khốn đốn. Sống ở thân xác của hàng thịt, Trương Ba không giữ được nét thanh tao ngày xưa, ông bị tiêm nhiễm nhiều thói hư tật xấu, cùng với nhu cầu vốn trước kia rất xa lạ đối với ông. Khó khăn như ập đến với ông, phiền toái nhất có thể là việc vợ của da hàng thịt đòi hỏi ông phải là người đàn ông thật sự, con trai của Trương Ba ngày càng coi thường bố, gia đình ông thì ngày càng xa cách. Trương Ba đau khổ vô cùng trước nghịch cảnh sống nhờ thể xác này. Cuối cùng,không thể chịu nổi nữa,không muốn tâm hồn vốn cao khiết của ông bị thay đổi nữa, Trương Ba yêu cầu trả thân xác lại cho hàng thịt cũng không chịu sống trong thân xác cu Ti. Ông chết để bảo vệ lấy linh hồn thanh cao giản dị của mình. B. Đôi nét về tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt1. Tác giả * Cuộc đời. - Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), sinh tại Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng - Tuổi thơ ông gắn liền với mảnh đất Phú Thọ, đến năm 1954 ông và sống và học tập tại Hà. - Từ năm 1965 đến 1970 ông vào bộ đội phục vụ trong quân chủng phòng không không quân, một thời gian sau ông xuất ngũ, làm nhiều nghề để mưu sinh. - Từ năm 1978 đến khi mất, ông là biên tập viên Tạp chí sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch. * Sự nghiệp văn học. - Các tác phẩm chính: Lời nói dối cuối cùng, Nàng Si-ta, Tôi và chúng ta, Hồn trương ba da hàng thịt... - Là một tròn những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại. - Là một nghệ sĩ đa tài làm thơ, vẽ tranh, soạn nhạc... - Ông được nhân giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vào năm 2000. 2. Tác phẩm a, Hoàn cảnh sáng tác - Vở kịch được sáng tác năm 1981, công diễn vào năm 1984. - Đây là một trong số những tác phẩm kịch nổi tiếng nhất của Lưu Quang Vũ. - Đoạn trích trong SGK thuộc cảnh VII của vở kịch. Đây cũng là đoạn kết của vở kịch, đúng vào lúc trung tâm của vở kịch lên đến kinh điển b, Bố cục Phần 1: từ đầu đến “Cái hồn vía ương bướng của tôi ơi, hãy về với tôi này!”:
Phần 2: tiếp theo đến “Không cần đến cái đời sống do mày mang lại! Không cần”:
Phần 3 (còn lại):
c, Phương thức biểu đạt: Tự sự d, Thể loại: kịch e, Ý nghĩa nhan đề: Nhan đề hồn Trương Ba da hàng thịt là một hình tượng nghệ thuật phản ánh một hiện thực cuộc sống con người khi bị rơi vào nghịch cảnh, phải sống giả tạo bên ngoài một đằng, bên trong một nẻo, không được sống đích thực là chính mình. Nhan đề còn gửi gắm một ý nghĩa sâu sắc: Đó là sự cảnh tỉnh con người khi không làm chủ được hoàn cảnh, không làm chủ được bản thân để lối sống dung tục tầm thường lấn át lối sống thanh cao trong sáng, để thể xác sai khiến linh hồn, để những ham muốn bản năng thấp kém làm cho nhân cách lệch lạc, nhoà mờ khiến tâm hồn và thể xác không còn là một thể hài hòa thống nhất. f, Giá trị nội dung -Tác phẩm gửi gắm thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Nếu thiếu một trong hai yếu tố ấy, cuộc sống của con người không còn giá trị gì nữa - Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục tầm thường để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý. - Tuy vậy, con người ta cũng không nên chỉ chăm lo tới đời sống tâm hồn mà bỏ qua những nhu cầu của thể xác. Bởi đó là những nhu cầu bản năng, đã tồn tại vốn dĩ bên trong chúng ta. Con người ta cần phải dung hòa hai điều ấy. g, Giá trị nghệ thuật: -Xây dựng tình huống truyện kịch đầy căng thẳng đạt đến cao trào rồi giải quyết mâu thuẫn một cách logic, hợp lý, thỏa đáng. -Xây dựng đối thoại, độc thoại sắc nét, không chỉ giúp nhân vật bộc lộ bản chất, suy nghĩ của cá nhân mình mà còn giúp cho người đọc, người xem suy ngẫm về những triết lý được gửi gắm trong mỗi câu thoại của các nhân vật. -Có kết hợp giữa những vấn đề thời sự và vấn đề muôn thuở: Đó là lối sống giả dối của con người hiện đại, giữa những dục vọng thấp hèn với những khát khao cao cả.... C. Sơ đồ tư duy Hồn Trương Ba da hàng thịtD. Đọc hiểu văn bản Hồn Trương Ba da hàng thịt1. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh Hàng thịt và hàm ý mà tác giả gửi gắm a. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác anh hàng thịt – Trước khi diễn ra cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt, nhà viết kịch đã để cho hồn Trương Ba ngồi ôm đầu một lúc lâu rồi vụt đứng dậy với những lời độc thoại khẩn thiết: J‘ “Không. Không. Tôi không muốn sống như thế này mãi. Tôi chán cái chỗ không phải là của tôi này lắm rồi. Cái thân thể kềnh càng thô lỗ này, ta bắt đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc! Nếu cải hồn của ta có hình thù riêng nhỉ, để nó tách ra khỏi cái thân xác này dù chỉ một lát!” - Hồn Trương Ba đang ở trong một tâm trạng bức bối, đau khổ vô cùng. – Trong cuộc đối thoại với xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba ở vào thế yếu, đuối lí bởi Xác nói những điều mà dù muốn hay không Hồn vẫn phải thừa nhận. + Xác anh hàng thịt còn cười nhạo vào cái lí lẽ mà Hồn đưa ra để biện bạch: “Ta vẫn còn một đời sống riêng, nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn…” b. Hàm ý của tác giả Hàm ý mà tác giả gửi gắm vào cuộc tranh cãi này là không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thể xác phàm tục, tội lỗi, Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng thì đừng đổ tội cho thân xác. Không thể tự an ủi mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn. 2. Cuộc đối thoại của Hồn Trương Ba với những người thân trong gia đình. – Nỗi đau khổ và tuyệt vọng của Trương Ba càng được đẩy lên khi đối thoại với người thân. + Người vợ nhất định đòi bỏ đi vì “Ông đâu phải là ông”. + Còn cái Gái thì giận dữ vì cái bàn tay giết lợn của ông đã làm gãy chồi non, bàn chân to bè như cái xẻng giẫm nát cây sâm quý mới lượm trong mảnh vườn của ông nội nó… + Chị con dâu sâu sắc hơn biết thương cho hoàn cảnh trớ trêu của bố chồng nhưng rồi cũng nói “chính con cũng không nhận ra thầy nữa.” + Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và chính ông rơi vào bất ổn là bởi Trương Ba bây giờ đã thay đổi khi phải sống trong cái xác của hàng thịt. Hình ảnh, thói quen thô lỗ… của anh hàng thịt không sai, không xấu nhưng nó chỉ thích hợp với bản thân một đồ tể thôi, còn với gia đình Trương Ba và cả chính bản thân Trương Ba thì không thể chấp nhận được vì nó quá xa lạ với họ. + Nhân vật hồn Trương Ba bây giờ rơi vào cái thế bị mọi người xa lánh, sự tồn tại cửa ông vì thế mà trở nên vô nghĩa, thậm chí nặng nề, bức bồi. 3. Cuộc đối thoại của Hồn Trương Ba với Đế Thích. – Quan niệm của Đế Thích: Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “Dưới đất, trên trời đều thế cả”. – Quan niệm của Trương Ba: Không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo, muốn được là mình “toàn vẹn”. - Ý nghĩa: - Con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hòa. Không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục, tội lỗi. Khi con người bị chi phối bởi những nhu cầu bản năng của thân xác thì đừng chỉ đổ tội cho thân xác, không thể tự an ủi, vỗ về mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn. - Sống thực sự cho ra con người quả không hề dễ dàng, đơn giản. Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa. - Quyết định dứt khoát xin Đế Thích cho cu Tị được sống lại, cho mình được chết hẳn chứ không nhập hồn vào thân thể ai nữa. Hồn Trương Ba thử hình dung cảnh hồn của mình lại nhập vào xác cu TỊ để sống và thấy rõ “bao nhiêu sự rắc rối” vô lý lại tiếp tục xảy ra. - Kết thúc vở kịch, hồn Trương Ba chấp nhận cái chết, một cái chết làm sáng bừng lên nhân cách đẹp đẽ của Trương Ba, thể hiện sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp và sự sống đích thực. Trương Ba là con người nhân hậu, sáng suốt, giàu lòng tự trọng. Đặc biệt, đó là con người ý thức được ý nghĩa của cuộc sống. 4. Nguyên nhân Trương Ba từ chối khi Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị – Khi Trương Ba cương quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối. Đây là kết quả của một quá trình diễn biến hợp lý. Hồn Trương Ba thử hình dung mình lại nhập vào xác cu Tị và thấy rõ bao nhiêu sự rắc rối vô lý lại tiếp tục xảy ra. Tình thương mẹ con cu Tị cũng là một nguyên nhân khiến ông nhanh chóng quyết định dứt khoát xin Đế Thích gọi hồn cu Tị trở về. Hành động bẻ bó nhang của ông cho thấy ông là con người nhân hậu, có quyết định dứt khoát và tự trọng, hiểu ý nghĩa của cuộc sống. – Cái chết của cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến kịch đi đến chỗ mở nút một cách hợp lý bởi nếu chậm thì việc cứu cu Tị sẽ không còn kịp nữa. |
