Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014SƠ YẾU LÝ LỊCHHọ và tên tác giả: Nguyễn Thế AnhNgày tháng năm sinh: Ngày 25 tháng 02 năm 1979Chức vụ, chức danh: - Giáo viên môn Công nghệĐơn vị: Trường THPT Khoái ChâuTên đề tài: Một số kĩ thuật dạy học thực hành Công nghệ 12Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu1Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ1. Lý do chọn đề tài:Như chúng ta đã biết đối tượng nghiên cứu của Công nghệ là quá trình laođộng kỹ thuật của con người. Đó là quá trình tác động vào thế giới tự nhiên đểtạo ra sản phẩm phục vụ lợi ích của con người. Khi nghiên cứu về kỹ thuật -công nghệ cần phải đặt nó trong mối quan hệ với con người, với xã hội, với tựnhiên và môi trường theo quan điểm sinh thái học. Vì cuộc cách mạng khoa học- công nghệ đang đưa đến cho loài người những niềm hy vọng với cả những nỗilo tai hoạ khôn lường cho nhân loại, tài nguyên bị cạn kiệt, môi trường bị ônhiễm Xuất phát từ quan điểm nhận thức: “Từ trực quan sinh động đến tư duytrừu tượng, học đi đôi với hành”. Hầu hết các môn học đều có những phầndạng như bài tập để rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo cho người học. Đối với môn côngnghệ thì điều đó càng được khẳng định nếu không có thực hành mà chỉ nghiêncứu trên giấy, chỉ học lí thuyết thì không thể giúp người học hiểu được các quátrình công nghệ diễn ra như thế nào, càng không thể hiểu bản chất của các quátrình biến đổi điện-từ trường, năng lượng một chiều sang năng lượng xoaychiều Trong môn công nghệ lớp 12 có rất nhiều bài thực hành nếu người dạykhông thực sự đầu tư nghiên cứu và có phương pháp sẽ làm cho tiết học trở nênđơn điệu, không hiệu quả, thậm chí gây mất hứng thú trong học tập của họcsinh. Đặc biệt trong điều kiện phòng thực hành, phòng thí nghiệm như hiện nayđều được trang bị rất sơ sài chưa đáp ứng được điều kiện đòi hỏi của thực tế vàcủa môn học.Xuất phát từ thực tiễn đó và với thời gian giảng dạy trong nhà trường phổthông tôi mạnh dạn chọn viết đề tài: “Một số kĩ thuật dạy thực hành côngnghệ 12”Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu2Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-20142. Phương pháp nghiên cứu- Quan sát Làm theo Tổng hợp Củng cố lại kiến thức lí thuyết- Phân tích nội dung sách giáo khoa, các tài liệu, tình huống giáo viênđưa ra Hoàn thành bài thực hành3. Giới hạn của đề tài- Phân tích nội dung của bài thực hành để xây dựng kĩ thuật thực hànhchương trình công nghệ lớp 12Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu3Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014PHẦN II: NỘI DUNGI. Nội dung cơ bản1.1. Cơ sở lí luậnThực hành là quá trình người học bắt trước một quá trình nào đó theo sựhướng dẫn của người biết trước. Quá trình được lặp đi lặp lại sao cho người họchình thành được kĩ năng, kĩ xảo từ đó củng cố kiến thức về lí thuyết.Nếu chỉ học lí thuyết không mà không có thực hành dẫn đến tình trạngngười học hoang mang không tự tin vào bản thân và kiến thức lí thuyết cũngnhanh quên.Con đường nhận thức nhanh nhất đó là xuất phát từ “ Trực quan sinhđộng đến tư duy trừu tượng”Từ một số phân tích ở trên chúng ta thấy vai trò của thực hành vô cùngquan trọng, người ta có thể thử nghiệm hàng ngàn lần để có một lần làm thật vàthành công. Đây là nội dung nền tảng quan trọng trong hầu hết các lĩnh vực vàcũng chính là cơ sở lí luận để tác giả viết sáng kiến kinh nghiệm “Một số kĩthuật dạy học thực hành Công nghệ l2”1.2. Cơ sở thực tiễnLà giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ trong nhiều năm tôi thấyhọc sinh đa số chỉ học các môn để thi vào các ngành học khác nhau. Môn côngnghệ trở thành áp lực với người học và người dạy. Tuy nhiên có một thực tếkhông ai phủ nhận đó là việc sau khi các sinh viên tốt nghiệp và đặc biệt là cáckĩ sư bên ngành kĩ thuật thì đều phải sử dụng các kiến thức trong môn công nghệcủa khối phổ thông cho công việc của mình. Những học sinh không có cơ hộivào các trường chuyên nghiệp sẽ tham gia lao động trong các lĩnh vực khácnhau và hầu hết kiến thức mà học sinh phải sử dụng lại thuộc về kiến thức mônCông nghệ như thợ xây, thợ lắp điện nước, sản xuất nông nghiệp, sinh hoạthàng ngày Từ những phân tích ở trên đặt ra vấn đề là trước tình trạng học sinh thìkhông tập trung học, bài giảng thì khô khan vậy phải làm thế nào để đáp ứngNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu4Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014được yêu cầu trang bị kiến thức cơ bản cho học sinh để sau này các em không bịlạc hậu trước những thay đổi của khoa học công nghệ đang diễn ra từng ngàyII. Ứng dụng phương pháp2.1. Một số bài thực hành môn công nghệ 12- Bài 3: Thực hành - Điện trở - Tụ điện - Cuộn cảm- Bài 5: Thực hành – Điot – Tirixto – Triac- Bài 6: Thực hành – Tranzito - Bài 12: Thực hành – Điều chỉnh các thông số của mạch tạo xung đa hàidùng tranzito- Bài 16: Thực hành – Mạch điều khiển tốc độ động cơ điện xoay chiềumột pha2. 2. Đồ dùng chuẩn bị cho tiết thực hành - Bài 3: Thực hành - Điện trở - Tụ điện - Cuộn cảm- Hộp đồ dùng có sẵn của nhà trường, nếu không có giáo viên sẽchuẩn bị: Điện trở, Tụ điện, Cuộn cảm như trong sách giáo khoa.- Đồng hồ vạn năng (loại kim quay sẽ dễ sử dụng hơn).- Bài 5: Thực hành – Điot – Tirixto – Triac- Hộp đồ dùng có sẵn của nhà trường, nếu không có giáo viên sẽchuẩn bị: Điot, Tirixto, Triac như trong sách giáo khoa.- Đồng hồ vạn năng (loại kim quay sẽ dễ sử dụng hơn).- Bài 6: Thực hành – Tranzito - Tranzito trong hộp đồ dùng hoặc chuẩn bị ngoài vài loại.- Đồng hồ vạn năng (loại kim quay sẽ dễ sử dụng hơn).- Bài 12: Thực hành – Điều chỉnh các thông số của mạch tạo xung đa hàidùng chỉnh xung đa hài có thể tháo lắp linh kiện- Đồng hồ vạn năngNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu5Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014- Mạch tao xung đa hai có săn hoặc linh kiện và bo Test- Bài 16: Thực hành – Mạch điều khiển tốc độ động cơ điện xoaychiều một pha- Mạch điều khiển tốc độ động cơ điện xoay chiều một pha.- Đồng hồ vạn năng (loại kim quay sẽ dễ sử dụng hơn).2.3. Một số kĩ thuật cơ bản tiến hành để dạy học thực hành trong từngbài cụ thể- Bài 3: Thực hành - Điện trở - Tụ điện - Cuộn cảm- Giới thiệu đồng hồ vạn năngHình 3.1 Đồng hồ vạn năngKhi giới thiệu về đồng hồ giáo viên chú ý giới thiệu về cách đo điện trở làchínhNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu6Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014- Cách đo điện trở: Chỉ cầm một đầu điện trở đầu còn lại khôngcầm vì như vậy là đang đo điện trở được mắc song song với điện trở củangười, thông số sẽ không chính xác.- Chọn thang đo phù hợp với giá trị đo cho kết quả chính xác nhất.Ví dụ: Đọc giá trị điện trở 470Ω, lúc đó chỉnh thang đo về thang X10 là tốtnhất.- Cách đo tụ điện: Chỉnh thang đo Ω X10. - Đo quá trình nạp điện của tụ Hình 3.2 đo quá trình nạp điện của tụ - Đo quá trình phóng điện của tụ chỉ việc đổi hai đầu que cho nhau(ngược lại so với hình 3.2)- Trong quá trình đo nếu kim chỉ một giá trị nào đó sau lại chỉ vôcùng tức là tụ còn tốt.- Cách đo kiểm tra cuộn cảm: Dùng đồng hồ vạn năng nếu đo thấycó một giá trị xác định thì cuộn cảm còn dùng được.Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu7Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014- Bài 5: Thực hành – Điot – Tirixto – Triac- Cách đo Điot: Đưa đồng hồ về thang đo Ω X10. Khi đo cần đảođầu que đo, nếu lần đo nào có giá trị điện trở thấp thi cực ở que đen là anot, cựccòn lại là anot. Trường hợp giá trị đo ở hai lần lớn hoặc nhỏ thì Điot bị hỏng. -Cách đo TirixtoHình 5.1 Kí hiệu và hình ảnh TirixtoHình 5.2 Cách đo TirixtoNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu8Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014Xác định các cực của Tirixto. Nhìn vào hình ảnh nhận thấy Tirixto có bacực: Anot, Katot, G. Thay đổi cặp que đo sau đó cực còn lại nối vào que đen,nếu thấy giá trị của điện trở nhỏ thì cực ở que đen là Anot, que đỏ là Katot.- Cách đo Triac Hình 5.3 Kí hiệu và sơ đồ ứng dụng TriacHình 5.4 sơ đồ dùng đo kiểm tra TriacNếu giá trị điện trở trong hai cách đo trên đều xác định cỡ vài trăm Ohmlà Triac còn dùng được, ngược lại Triac đã hỏng.- Bài 6: Thực hành – Tranzito Tranzito công suất nhỏ Tranzito công suất lớnNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu9Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014Hình 6.2 cách kiểm tra Tranzito.- Xác định các cực theo sách giáo khoa CN 12. Trong trường hợpnày kiểm tra xem Tranzito còn tốt hay không. Que đen chân C,que đỏ chân E, lấy chân B quệt vào que đen nếu giá trị điện trởtrên đồng hồ thay đổi từ vô cùng về một giá trị nào đó thịTranzito còn tốt.- Bài 12: Thực hành – Điều chỉnh các thông số của mạch tạo xung đa hàidùng tranzitoHình 12.1 Sơ đồ mạch tạo xung đa hài dùng Tranzito- Chuẩn bị các linh kiện như trong sơ đồNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu10Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014- Dùng bo mạch Test để cho học sinh cắm mạch hoặc dùng bomạch có sẵn trong phòng thực hành của trường. Hình 12.2 dùng bo để Test thử mạchHình 12. 3 cấu tạo bên trong của bo Test- Sử dụng bốn bo mạch test thử, chia học sinh thành bốn nhómđối với một lớp.- Linh kiện chuẩn bị như sơ đồ, chuẩn bị linh kiện thay thế (R200Ω, tụ điện 2µF) bốn bộ.Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu11Thanh dẫnThanh dẫn cắm nguồnSáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014- Dây dẫn, kìm cắt, panh Hình 12. 4 Kìm cắtHình 12. 5 Panh- Bài 16: Thực hành – Mạch điều khiển tốc độ động cơ điện xoay chiều một phaHình 16.1 Mạch điều khiển tốc độ động cơ dùng Triac và Điac kết hợpNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu12Nối động cơ điện Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014 Hình 16.2 Sơ đồ mạch điểu khiển Triac và ĐiacĐể học sinh tiếp thu bài tốt giáo viên cần chuẩn bị được dụng cụ như môtả. Ngoài mạch trên giáo viên sử dụng bo mạch Test và linh kiện có sẵn để chohọc sinh lắp mạch.• Chú ý: Vì mạch dùng điện áp 220V nên rất nguy hiểm, do vậy khi họcsinh cắm linh kiện trên bo mạch xong không được tự ý cắm vào điện220V, giáo viên phải kiểm tra kĩ trước khi cho học sinh cấp nguồn.Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu13Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014PHẦN III: KẾT QUẢ3.1. Bảng điểm thực hành của lớp kiểm chứng và lớp thực nghiệmSau khi triển khai, áp dụng một số kinh nghiệm trên ở một số lớp học tôirút ra được kết quả so sánh như sau:Bài thực hành số 12: Thực hành – Điều chỉnh các thông số của mạch tạoxung đa hài dùng tranzito.Chọn hai lớp có số học sinh và lực học tương đồng nhau là: 12A3 và 12A5Trong nội dung này yêu cầu học sinh lớp 12A5 lắp linh kiện trên bo mạchTest sau đó viết báo cáo và học sinh lớp 12A3 không dùng bo mạch Test chỉdùng mạch đã lắp sẵn rồi viết báo cáo.Lớp 12A3 Điểm nhóm IĐiểm nhómIIĐiểm nhómIIIĐiểm nhómIV Kết quả 5,75 6,78 6,89 6,56Bảng kết quả lớp 12A3 (kiểm chứng)Lớp 12A5 Điểm nhóm I Điểm nhóm IIĐiểm nhómIIIĐiểm nhómIV Kết quả 6,78 7,21 7,58 7,67Bảng kết quả lớp 12A5 (thực nghiệm)Nhận xét: Qua kết quả trên ta thấy nếu áp dụng bo mạch Test và vậndụng kiến thức hợp lí sẽ giúp học sinh hiểu bài tốt hơn và thêm yêu môn họcNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu14Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-20143.2. Biểu đồ so sánh điểm thực hành giữa lớp kiểm chứng và lớp thực nghiệmNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu ĐiểmLớpNhóm I Nhóm II Nhóm III Nhóm IV12A3 5,75 6,78 6,89 6,5612A56,78 7,21 7,58 7,6715Thang điểmSáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014PHẦN IV KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ4.1. Kết luận- Qua việc áp dụng một số kĩ thuật dạy học thực hành đã đem lại hiệu quảtốt hơn hẳn so với phương pháp cũ.- Giáo viên tiết kiệm được thời gian, lượng kiến thức truyền tải đượcnhiều hơn.- Sáng kiến đã được đồng nghiệp ủng hộ nhiều.- Học sinh có hứng thú hơn với môn học.4.2. Kiến nghị- Đề nghị nhà trường nếu có thể tạo điều kiện hơn nữa về thiết bị dạy học.- Trang bị phòng thực hành riêng với thiết bị được hỗ trợ tốt nhất có thể .4.3 Cam đoanTôi xin cam đoan với hội đồng khoa học, sáng kiến trên là do tôi viết nếu cósự sao chép nội dung tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệmNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu16Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014PHỤ LỤC1. Ứng dụng Triac dùng trong máy giặtNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu17Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-20142. Sơ đồ mạch khuyếch đại dùng biến áp ghép ngõ ra3. Mạch dùng IJBT (Tranzito công suất lớn) trong bộ nghịch lưu điều khiển động cơ ba phaNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu18Bộ biến tầnIJBTSáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-20144. Mạch công suất dùng IJBT điều khiển động cơ ba pha.5. Hình ảnh một số đồng hồ vạn năngNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu19Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu20Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-20146. Đồng hồ kẹp dòngNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu21Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014TÀI LIỆU THAM KHẢO- Giáo trình kĩ thuật đo lường – Nhà xuất bản khoa học kĩ thuật- Giáo trình điện tử công suất – Nhà xuất bản ĐHBK Hà Nội- Tài liệu trên mạng internetNguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu22Sáng kiến kinh nghiệm Môn Công nghệ năm học 2013-2014 MỤC LỤCPH N I: T V N Ầ ĐẶ Ấ ĐỀ 1. Lý do ch n t i:ọ đề à 22. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ 3PH N II: N I DUNGẦ Ộ I. N i dung c b nộ ơ ả 41.1. C s lí lu nơ ở ậ 1.2. C s th c ti nơ ở ự ễ II. ng d ng ph ng phápỨ ụ ươ 52.1. M t s b i th c h nh môn công ngh 12ộ ố à ự à ệ 2. 2. dùng chu n b cho ti t th c h nhĐồ ẩ ị ế ự à 2.3. M t s k thu t c b n ti n h nh d y h c th c h nh trong t ng b i ộ ố ĩ ậ ơ ả ế à để ạ ọ ự à ừ àc thụ ể PH N III: K T QUẦ Ế Ả 143.1. B ng i m th c h nh c a l p ki m ch ng v l p th c nghi mả để ự à ủ ớ ể ứ à ớ ự ệ 143.2. Bi u so sánh i m th c h nh gi a l p ki m ch ng v l p th c ể đồ để ự à ữ ớ ể ứ à ớ ựnghi mệ 15PH N IV K T LU N VÀ KI N NGHẦ Ế Ậ Ế Ị 164.3 Cam oanđ 16 Tôi xin cam oan v i h i ng khoa h c, sáng ki n trên l do tôi vi t n u có s đ ớ ộ đồ ọ ế à ế ế ựsao chép n i dung tôi xin ho n to n ch u trách nhi mộ à à ị ệ 16PH L CỤ Ụ 171. ng d ng Triac dùng trong máy gi tỨ ụ ặ 172. S m ch khuy ch i dùng bi n áp ghép ngõ raơđồ ạ ế đạ ế 183. M ch dùng IJBT (Tranzito công su t l n) trong b ngh ch l u i u ạ ấ ớ ộ ị ư đềkhi n ng c ba phaể độ ơ 184. M ch công su t dùng IJBT i u khi n ng c ba pha.ạ ấ đề ể độ ơ 195. Hình nh m t s ng h v n n ngả ộ ốđồ ồ ạ ă 196. ng h k p dòngĐồ ồ ẹ 21- T i li u trên m ng internetà ệ ạ 22 M C L CỤ Ụ 23Nguyễn Thế Anh – Trường THPT Khoái Châu23