Phân tích những nét tương đồng của hai hình tượng sóng và em thể hiện trong đoạn thơ sau Dữ dội và dịu êm … Cả trong mơ còn thức” ( “Sóng” – Xuân Quỳnh) Qua đó hãy nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của người phụ nữ trong tình yêu? Bài 1: Xuân Quỳnh có một cuộc đời bất hạnh, luôn khao khát tình yêu, mái ấm gia đình và tình mẫu tử. Thơ Xuân Quỳnh là tiếng nói của người phụ nữ giàu yêu thương, khát khao hạnh phúc đời thường, bịnh dị nhiều lo âu, day dứt trăn trở trong tình yêu. Trong sự nghiệp sáng tác của mình Xuân Quỳnh để lại rất nhiều tác phẩm có giá trị như “Sóng”, “ Thuyền và biển”… tiêu biểu là bài “ Sóng”. Qua bài thơ tác giả đã khắc họa thành công hình tượng sóng và em với những nét tương đồng, không chỉ vậy mà qua bài thơ “ Sóng” còn là lời giãi bày về vẻ đẹp của người phụ nữ trong tình yêu. Vẻ đẹp ấy được thể hiện rõ nét trong năm khổ thơ đầu: “ Dữ dội và dịu êm ….. Cả trong mơ còn thức” Bài thơ “ Sóng” được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi công tác vùng biển Diêm Điền in trong tập “ Hoa dọc chiến hào”. Bài thơ mang âm hưởng của những con sóng biển và những con sóng lòng đang khao khát tình yêu, bài thơ có hai hình tượng song hành đó là “ sóng” và “ em”. Ấn tượng đầu tiên trong bài thơ là tính chất của sóng cũng chính là đặc trưng của tình yêu của người con gái Dữ dội và dịu êm Lâu nay rất nhiều người cho rằng hai dòng thơ đầu của Xuân Quỳnh muốn nói quy luật chung của tình yêu. Thực ra đây cũng là bản chất của mọi sự vật, hiện tượng con sóng mang trong lòng nó những cung bậc phong phú, trạng thái đối cực phức tạp, đầy bí ẩn và nghịch lý. “ Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ” Những con sóng khi bão tố, biển động thì sóng trào lên một cách giận giữ, ồn ào Những khi bình lặng thì sóng rì rào, êm dịu, lặng lẽ. Hai tính chất này của sóng là hai tính chất đối lập trong tình yêu và đây cũng chính như cuộc tình của Xuân Quỳnh. Cô đang sống với những chấn động tinh thần của những đớn đau do cuộc tình không thỏa nguyện của mình gây ra. Từ “ dữ dội và dịu êm” người con gái ấy khát khao thế giới “ dịu êm là lặng lẽ”. Muốn vậy không thể dùng lời than thở để có được hạnh phúc tình yêu, con sóng Xuân Quỳnh quyết liệt thông qua một quyết định chẳng dễ dàng chút nào: “ Sông không hiểu nỗi mình Sóng tìm ra tận biển” Con sóng tự nhận thức những biến động ở lòng mình, ở phạm vi chật hẹp sông không hiểu nổi mình. Vì thế mà con sóng đã quyết định chia tay với dòng sông để tìm cho mình những phạm vi lớn hơn, khát khao vươn ra những giới hạn chật chội, quyết làm một cuộc độc hành gian nan nhưng mà quyết liệt để tìm đến với biển và những điều lớn lao hơn. Những con sóng thật mạnh mẽ và bản lĩnh, tác giả đã mượn nét tính cách của sóng để nói đến cung bậc, trạng thái và khát khao của người con gái yêu. Khi yêu người con gái cũng như sóng luôn muốn tìm đến một tình yêu đích thực, đó cũng chính là bản lĩnh mạnh mẽ, sự táo bạo của người phụ nữ trong tình yêu. Những con sống con sóng mãi muôn đời như thế, con sóng ngày xưa, con sóng của ngày nay vẫn “ dữ dội và dịu êm – ồn ào và lặng lẽ” và mãi mãi sóng vẫn vỗ vào bờ và muôn đời tình yêu vẫn là tình cảm của con người khát khao nhất: Ôi con sóng ngày xưa Xuân Quỳnh với những trái nghiệm của cuộc đời, nhà thơ đã yêu, đang yêu và chiêm nghiệm về tình yêu để khẳng định tình yêu là khát vọng muôn đời nhất là tuổi trẻ. Có lẽ chính vì thế mà con người chúng ta thường quan niệm cuộc đời đẹp nhất là tuổi trẻ, tuổi trẻ đẹp nhất là tình yêu niềm khát khao hạnh phúc vì vậy mà Xuân Quỳnh đã thốt lên rằng: “ Có những khi vô cớ Sóng ào ạt xô bờ Bởi tình yêu muôn thuở Có bao giờ đứng yên” Thường khi yêu con người ta luôn đặt những câu hỏi về mối tình của mình, Xuân Quỳnh cũng vậy, cô cũng giải đáp được những điều mà bản thân mình muốn biết: Trước muôn trùng sóng bể Sóng bắt đầu từ gió Nhà thơ đã yêu, đang yêu và muốn đi tìm căn nguyên của tình yêu ấy, đi tìm khởi nguồn của những con sóng. Khởi nguồn của sóng hay của thiên nhiên thì con người có thể hiêu rđược, nhưng khởi nguồn của tình yêu thì “ em cũng không biết nữa” – “ Khi nào ta yêu nhau”. Thật khó để lý giải ta yêu nhau khi nào? Vì sao ta lại yêu nhau? Bởi tình yêu là một phạm trù tình cảm được cất lên từ những rung động của trái tim, từ chiều sâu của lòng người, có lẽ vì vậy tình yêu mãi mãi là một ẩn số, một câu hỏi không có lời đáp cho người đang yêu. Xuân Quỳnh là một người đã yêu, đang yêu nhưng cũng chỉ biết lắc đầu rất phụ nữ “ em cũng không biết nữa” đọc câu thơ chứa đựng trong đó ngây thơ, bối rối và cả sự bất lực của em trước câu hỏi “ Khi nào ta yêu nhau”. Câu hỏi muôn đời của các thi nhân, ngay cả ông hoàng thơ tình như Xuân Diệu cũng phải thốt lên “ làm sao cắt nghĩa được tình yêu” không thể cắt nghĩa và lý giải ngọn nguồn của tình yêu. Nhưng tình yêu của nhà thơ vẫn tràn đầy nỗi nhớ nhung da diết mãnh liệt nên tiếng thơ với khát vọng hạnh phúc đời thường có khi chị viết: “ Chỉ riêng điều được sống cùng nhau Niềm vui sướng với em là lớn nhất Trái tim nhỏ nằm trong lòng ngực Giây phút nào tim chẳng đập vì anh” Trong tình yêu ta vẫn thường thấy hai mặt yêu và nhớ, yêu say đắm và nhớ tha thiết, trong “ sóng” của Xuân Quỳnh cũng không hề kém: Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anh Cả trong mơ còn thức Hình tượng “sóng và “em” trong bài “Sóng” - Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh, như mọi người đều biết là nhà thơ của hạnh phúc đời thường. Thơ chị là tiếng lòng của một tâm hồn luôn luôn khao khát tình yêu, gắn bó hết mình với cuộc sống hàng ngày, trân trọng, nâng niu và chi chút cho hạnh phúc bình dị của đời thường. Trong các nhà thơ Việt Nam hiện đại Xuân Quỳnh là một trong số những người xứng đáng được gọi là nhà thơ của tình yêu. Chị viết nhiều, viết hay về tình yêu, trong đó Sóng là mội bài thơ đặc sắc. Đến Xuân Quỳnh, thơ Việt Nam hiện đại mới có được một tiếng nói bày tỏ trực tiếp những khát khao tình vừa hồn nhiên, chân thật, vừa mãnh liệt, sôi nổi của một trái tim người phụ nữ. Tình yêu là một đề tài muôn thuở của thơ ca. Nhiều nhà thơ nổi tiếng đã viết về tình yêu bằng một cảm hứng mãnh liệt, in đậm dấu ấn tâm hồn, tư tưởng phong cách nghệ thuật của mình. Xuân Diệu trước đó đã mượn hình tượng biển nói về tình yêu, còn Xuân Quỳnh, chị đã mượn hình tượng sóng để diễn tả những cảm xúc, tâm trạng, những sắc thái tình cảm vừa phong phú, vừa phức tạp, thiết tha sôi nổi của một trái tim phụ nữ đang rạo rực, khát khao yêu đương. Cùng với hình tượng sóng, bài thơ này còn có một hình tượng nữa là em – cái tôi trữ tình của nhà thơ. Sóng là hình ảnh ẩn dụ của tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hoá thân, phân thân của cái tôi trữ tình - một kiểu đặc biệt của cái tôi trữ tình nhập vai. Hai “nhân vật” trữ tình này (sóng và em) tuy hai mà một, có lúc phân đôi ra (để soi chiếu vào nhau, làm nổi bật sự tương đồng), có lúc lại hoà nhập vào nhau (để tạo nên sự âm vang, cộng hưởng). Hai hình tượng này đan cài, quấn quýt với nhau như hình với bóng, song song tồn tại từ đầu đến cuối bài thơ, soi sáng, bổ sung cho nhau nhằm diễn tả một cách mãnh liệt hơn sâu sắc và thâm thìa hơn khát vọng tình yêu đang cuồn cuộn trào dâng trong trái tim nữ thi sĩ. Hình tượng sóng là mộl tim tòi nghệ thuật độc đáo của Xuân Quỳnh. Hình tượng sóng trước hết được gợi ra từ âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng của bài thơ. Đó là nhịp của những con sóng trên biển cả liên tiếp, triền miên, vô hồi vô hạn. Thể thơ năm chữ với những câu thơ không ngắt nhịp đã tạo nên nhịp điệu của những con sóng biển lúc dào dạt, sôi nổi, lúc sâu lắng, dịu êm chạy suốt bài thơ. Song âm điệu chung của bài thơ không đơn giản chỉ là âm điệu của những con sóng biển. Nó còn là âm điệu của một nỗi lòng đang tràn ngập, khao khát tình yêu vô hạn, đang rung lên đồng điệu, hoà nhịp với sóng biển, hoà hợp đến mức không còn thấy đâu là nhịp điệu của sóng biển, đâu là nhịp điệu tâm hồn của thi sĩ. Xuân Quỳnh đã mượn nhịp sóng để thể hiện nhịp lòng của chính mình một trong một tâm trạng bùng cháy ngọn lửa mãnh liệt của tình yêu, không chịu yên tĩnh mà đầy biến động, khao khát. Qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã diễn tả vừa cụ thể vừa sinh động những trạng thái, tâm trạng, những cung bậc tình cảm khác nhau trong trái tim của người phụ nữ đang rạo rực yêu đương. Mỗi trạng thái tâm hồn cụ thể của người phụ nữ đang yêu đều có thể tìm thấy sự đồng của nó với một khía cạnh, một đặc tính nào đó của sóng. Mở đẩu bài thơ là trạng thái tâm lí đặc biệt của một tâm hồn đang khao khát yêu đương, đang tìm đến một tình yêu rộng lớn hơn. Xuân Quỳnh đã diễn tả thật cụ thể cái trạng thái khác thường, vừa phong phú vừa phức tạp trong một trái tim đang cồn cào khao khái tình yêu. Tính khí của người con gái đang yêu, cũng như sóng vậy thôi, vốn mang trong nó nhiều trạng thái đối cực: “Dữ dội và dịu êm, ồn ào và lặng lẽ”... Và cũng như sóng, trái tim người con gái đang yêu không chịu chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp, luôn vươn tới cái lớn lao có thể đồng cảm, đồng điệu với mình: “Sông không hiểu nổi mình, Sóng tìm ra tận bể”. Có thể thấy, ngay trong khổ thơ đầu tiên này một nét mới mẻ trong quan niệm về tình yêu. Người con gái khao khát yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa. Nếu “Sông không hiểu nổi mình" thì sóng dứt khoát bỏ nơi chật hẹp đó , “tìm ra tận bể", đến với cái cao rộng, bao dung. Thật là minh bạch và cũng thật là quyết liệt! Nỗi khát vọng tình yêu xôn xao, rạo rực trong trái tim con người trong quan niệm của Xuân Quỳnh, là khát vọng muôn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ. Nó cũng như sóng, mãi mãi trường tồn, vĩnh hằng với thời gian. Từ ngàn xưa, con người đã đến với tình yêu và mãi mãi cứ đến với tình yêu. Với con người, tình yêu bao giờ cũng là một khát vọng bồi hồi: Ôi con sóng ngày xưa Và ngày sau vẫn thế Nỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ. Khi tình yêu đến, như một tâm lí tự nhiên và thường tình, người ta luôn có nhu cầu tự tìm hiểu và phân tích. Nhưng tình yêu là một hiện tượng tâm lí khác thường, đầy bí ẩn, không thể giải thích được bằng lí lẽ thông thường, làm sao có rẽ giải đáp được câu hỏi về khởi nguồn của tình yêu. Cái điều mà trước đó đã từng làm Xuân Diệu băn khoăn “ Làm sao cắt nghĩa được tình yêu?” thì nay, một lần nữa lại được Xuân Quỳnh bộc bạch một cách hồn nhiên, thật dễ thương. Tình yêu cũng giống như sóng biển, như gió trời vậy thôi, làm sao mà hiểu hết được. Nó cũng tự nhiên, hồn nhiên như thiên nhiên, và cũng khó hiểu, nhiều bất ngờ như thiên nhiên: Sóng bắt đầu từ gió Giỏ bắt đầu từ đâu Em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhau. Tình yêu thường cũng gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách. Nỗi nhớ của một trái tim đang yêu được Xuân Quỳnh diễn tả thật mãnh liệt. Một nỗi nhớ thường trực cả khi thức, cả khi ngủ, bao trùm lên cả không gian và thời gian. Một nỗi nhớ cồn cào , da diết, không thể nào yên, không thể nào nguôi. Nó cuồn cuộn, dào dạt như những đợt sóng biển triền miên, vô hồi, vô hạn. Nhịp thơ trong suối bài thơ này là nhịp sóng, nhưng rõ nhất, dào dạt, hăm hở, náo nức nhất, mãnh liệt nhất là ở đoạn thơ này: Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên một nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được. Và, như trên đã nói, vẫn là hình tượng song hành của sóng và em bổ sung đắp đổi cho nhau nhằm diễn tả sâu sắc hơn. ám ảnh hơn tình yêu và nỗi nhớ cùng với lòng thuỷ chung vô hạn của một trái tim đang rạo rực yêu thương. Nỗi nhớ được diễn tả qua hình tượng con sóng nhớ bờ “ngày đêm không ngủ được” vẫn chưa đủ, chưa thoả, lại được thể hiện một lần nữa qua nỗi nhớ trực tiếp của nhà thơ: “Lòng em nhớ đến anh, Cả trong mơ còn thức”. Nổi nhớ tràn đầy lòng yêu của nữ thi sĩ. Nỗi nhớ thường trực mong mọi không gian và thời gian, khổ chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi trong tiềm thức, xâm nhập vào cả trong giấc mơ. Những đòi hỏi, khao khát yêu đương của người con gái được bộc lộ thật mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị: sóng chỉ khao khát tới bờ cũng như em khao khái có anh! Tình yêu của người con gái ở đây vừa thiết tha, mãnh liệt, vừa trong sáng, giản dị, vừa thuỷ chung, duy nhất. Qua hình tượng sóng và em Xuân Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo, không hề giấu giếm cái khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình - một phụ nữ, một điều thật hiếm thấy trong văn học Việt Nam. Xuân Quỳnh viết bài thơ Sóng năm 1967, khi mà chị đã từng nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu. Song, người phụ nữ hồn nhiên tha thiết yêu đời này vẫn còn ấp ủ biết bao hi vọng, vẫn phơi phới một niềm tin vào hạnh phúc trong tương lai. Vừa tự động viên, an ủi mình, chị vừa tin vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn như con sóng nhất định sẽ “tới bờ”, “dù muôn vời cách trở”. Vì ý thức về thời gian chưa làm cho chị lo âu mà chỉ làm cho chị thêm tin tưởng Cuộc đời tuy dài thế Năm tháng vẫn đi qua Như biển kia dẫu rộng Mây vẫn bay về xa. Xuân Quỳnh vừa thổ lộ trực tiếp, vừa mượn hình tượng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu. Những ý nghĩ này có vẻ tự do, tản mạn nhưng từ trong chiều sâu của thi tứ vẫn có sự vận động nhất quán. Đó là cuộc hành trình, khởi đầu là từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la, rộng lớn, cuối càng là khát vọng được sống hết mình trong tình yêu, muốn hoá thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở: Sóng là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu. Một bài thơ vừa xinh xắn, duyên dáng, vừa mãnh liệt, sôi nổi, vừa hồn nhiên, trong sáng, vừa ý nhị, sâu xa. Sau này, khi đã nếm rải nhiều cay đắng trong tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh không còn phơi phới bốc men say nữa, nhưng cái khát vọng tình yêu vẫn tồn lại mãi mãi trong trái tim tràn ngập yêu thương của chị. |
