Nguyên nhân sự lẫn lộn là gì?Nguyên nhân của sự lẫn lộn này một phần là do từ ngữ tạo nên. Trong tiếng Việt hiện đại, từ “nghệ thuật” được dùng ít nhất với ba nghĩa sau đây: Show – Chỉ những hoạt động gì thật khéo léo, đạt đến trình độ điêu luyện, tay nghề cao. Chúng ta vẫn thường nghe nói “nghệ thuật mổ xẻ”, “nghệ thuật bắt rắn”, “nghệ thuật lái xe”, hay “một đường chuyền bóng nghệ thuật”, hay “một cú sút nghệ thuật”,… Có thể nói đây chính là nghĩa đen, nghĩa trực tiếp của từ “nghệ thuật”. Bởi vì, theo từ nguyên “thuật” là hoạt động, là kỹ thuật, còn “nghệ” là tài năng, kỹ năng. Trong tiếng Pháp và tiếng Anh, từ “art” đầu tiên cũng có nghĩa là khéo léo, kỹ xảo, tài nghệ, sau mới có thêm nghĩa “mỹ thuật”, “nghệ thuật”. Trong tiếng Nga cũng vậy. – Chỉ những hoạt động và sản phẩm hài hòa, đẹp mắt, có thể mang lại cho người ta khoái cảm thẩm mỹ. Trong nghĩa này, chúng ta gọi một bộ bàn ghế mây tre xuất khẩu, một bộ bàn ghế gỗ xuất khẩu, một chiếc thuyền bằng sừng để bàn, một cái gạt tàn thuốc lá bằng gỗ sơn mài khảm xà cừ, một bộ quần áo thêu nhiều màu của phụ nữ dân tộc ít người. Một buổi đồng diễn thể dục,… là tác phẩm nghệ thuật, là công trình nghệ thuật. Gần đây, lại xuất hiện các khái niệm: “thể dục nghệ thuật, trượt băng nghệ thuật, bơi nghệ thuật”,… Nghệ Thuật ở đây chính là Cái Đẹp – Chỉ một loại hoạt động đặc thù của con người nhằm tạo ra một loại sản phẩm đặc biệt, không phải chỉ đẹp mắt, êm tai, hài hòa, mà còn có ý nghĩa tư tưởng xã hội sâu sắc. Trong nghĩa này, chỉ có hội họa, điêu khắc, múa, âm nhạc, văn chương, sân khấu, điện ảnh, ảnh nghệ thuật, và kiến trúc mới được gọi là nghệ thuật. Như vậy, trong thực tế từ “nghệ thuật” được dùng theo những khía cạnh khác nhau. Tình trạng những sự vật khác nhau được gọi chung bằng một tên dễ tạo ra cảm giác rằng chúng là một, đặc biệt là đối với các hiện tượng thuộc nghĩa thứ hai và thứ ba. CÁI ĐẸP TRONG NGHỆ THUẬTBạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (388.73 KB, 21 trang ) CÁI ĐẸP TRONG NGHỆ THUẬT -Điều tra,khảo sát và thu thập tổng hợp thông tin về các tác giả,tác phẩm của 1 số họa sĩ liên quan tới đề tài. -So sánh,phân tích,tổng hợp các vấn đề đã được rút ra trên cơ sở các nguồn tư liệu. I,Cái đẹp là gì?một số quan niệm tiêu biểu 1.Cái đẹp là gì? Về mặt lịch sử,từ xưa tới nay,quan niệm về cái đẹp được bàn luận rất nhiều,song chưa đi đến một quan điểm thống nhất.Nhờ vào quá trình lao động cải tạo tự nhiên,cải tạo bản thân con người dần phát hiện và nhận thức ra quy luật phổ biến của cái đẹp Khi con người đối chiếu,so sánh,nhận xét rằng:xấu thì con người đã nhận thức ra cái đẹp và dùng từ cái đẹp để chỉ bất cứ điều gì dấy lên ở con người những xúc cảm và những cảm hứng tốt đẹp.Quá trình tìm tòi về cái đẹp,trừu tượng.tựu chung thường xoay quanh hai câu hỏi cơ bản:cái đẹp là gì? Và cái gì là đẹp?Hai câu hỏi đó dương như đơn giản nhưng thật khó trả lời. 1.1.Theo các nhà mỹ học Hy Lạp cổ đại. Họ đi tìm các thuộc tính các phẩm chất cơ bản của cái đẹp dựa vào đặc tính tự nhiên của sự vật để vạch ra những thuộc tính và những phẩm chất của cái đẹp. Các nhà mỹ học duy vật Đemecsets,Aritstop đều cho rằng cái đẹp có thuộc tính hài hòa cân đối,hoàn thiện hoàn mĩ,mặt khác lại cho rằng khi chúng ta bước theo thần jupiter trong tiếng nhạc hòa tấu của thiên đình,lúc đó cái đẹp mới ánh lên.Còn cái đẹp của hạ giới chỉ là cái bóng của ý niệm. 1.2.Thời kỳ trung cổ phong kiến Họ cho rằng cuộc đời chỉ là ngọn nến leo lét trước gió mạnh,là con thuyền mong manh trước cơn sóng dữ.Trên đời này không có cái đẹp và khuyên con người cam phận,sớm tối cầu kinh sám hối.Như vậy cái đẹp bị kéo lên chín tầng mây 1.3.Thời kỳ phục hưng Khi con người chế ra máy hơi nước và xếp cối xay gió vào viện bảo tàng.Họ đồng loạt nhận ra mọi triết lý là lừa dối và phải xem lại giá trị của cái đẹp.Họ thay những bức tranh cổ với bộ mặt khắc khổ trong nhà thở bằng những bức tranh lồ lộ những cảm xúc say mê vẻ đẹp của cuộc sống đến ngây ngất. 1.4.Thời khai sáng Các nhà mỹ học khai sáng cho rằng vẻ đẹp trong sáng,hài hòa,hồn nhiên là vẻ đẹp lý tưởng của con người.Đirođo viết:chỉ những cái đẹp nào dựa trên sự liên hệ với những tạo vật của thiên nhiên thì mới sống lâu.Như vậy xuất phát từ quan điểm duy vật tiến bộ các nhà mỹ học thời kỳ này đã thừ nhận mọi cãm xúc trong đó có cảm xúc về cái đẹp đều có mối quan hệ ngoài giới.”Nếu chúng ta xem xét những mối quan hệ trong nếp sống, chúng ta sẽ thấy những vẻ đẹp đức hạnh. Nhưng khi chúng ta xem xét những mối quan hệ trong tác phẩm văn học và nghệ thuật chúng ta sẽ tìm cái đẹp thẩm mỹ. Song nếu chúng ta xem xét vẻ đẹp của tự nhiên và những tác phẩm phản ánh chúng ta sẽ thấy sự bắt trước khéo léo đem lại. Hạn chế thời kỳ này của các nhà mỹ học khai sáng là ở chất siêu hình ở các luận điểm. Bởi họ chưa vạch ra được bản chất duy nhất của cái đẹp ngay trong hình thái biểu hiện đa dạng. 1.5.Quan điểm về mỹ học của các nhà mỹ học cổ điển (giữa thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XX). a.Quan điểm của các nhà mỹ học cổ điển Đức Càng về cuối thế kỷ XVII, mỹ học càng xa rời lý tưởng nhân văn Phục Hưng, tách khỏi lý tưởng duy vật chiến đấu thời khai sáng. Kant(1724-1804) đề xuất ra tư tưởng mỹ học của cái tôi chính vì vậy ông thừa nhận cái đẹp khách quan “Không có khoa học về cái đẹp, chỉ có sự phán đoán về cái đẹp mà thôi” Highen(1770-1831) khác hẳn với Kant, ông thừa nhận cái đẹp tồn tại trong tự nhiên nhưng cái đẹp trong nghệ thuật còn cao hon cái đẹp trong tự nhiên. b.Quan điểm của các nà mỹ học dân chủ Nga Quan điểm của các nhà mỹ học dân chủ cách mạng Nga đặt cơ sở cho quan niệm về cái đẹp của củ nghĩa hiện thực Biêlinxki, Tsecnưsepxki, Đôbrôeliubôp đều cho rằng :”Cái đẹp trong nghệ thuật là sự phản ánh cái đẹp ngoài đời”.Cả mỹ thuật và nghệ thuật Nga đều đánh giá cao vai trò của lý tưởng.Tuy nhiên hạn chế là dừng lại ở tư tưởng cách mạng nông dân. c.Quan điểm triết học phương đông cổ đại -Nho giáo:”Mỹ” gắn với “Thiện”,cái đẹp có trong mọi người,cái đẹp của con ngượi là sự tu dưỡng đạo đức,học tập,làm cho tính ác đi vào quỹ đạo của tính thiện.Khổng tử và Mạnh Tử đều thấy cái đẹp gắn liền với cái thiện. -Đạo giáo:Cái đẹp của đạo chân chính là không đầy,không vơi,không thành,không mất,không giới hạn của chủ thể.Cho nên Đạo giáo chủ trương cái đẹp tự nhiên:”Như hoa phù hợp dung mới như” -Đạo phật:Phủ định căn bản hiện thế đi vào cửa không,tìm cái đẹp siêu thoát. Như vậy Mỹ học khám phá cái đẹp 1 cách toàn diện.Cái đẹp được định nghĩa như sau:Cái đẹp là phạm trù cơ bản và là trung tâm của mỹ học dùng để chỉ thực tại khách quan.Thực tại này chúng ta biết được nhờ hệ thống cảm nhận phổ biến có tính xã hội sâu sắc.Dưới ánh sáng của lý tưởng thẩm mỹ chân chính,hệ thống cảm nhận thẩm mỹ phản ánh lại thực tại đẹp.Đặc trưng ngôn ngữ của sự phản ánh đó là nghệ thuật.Cái đẹp bắt nguồn từ cái chân thật,cái tốt,nó tỏa chiếu bằng những rung động thẩm mỹ có sức cuốn hút giúp cho con người định hướng quy luật theo sự hoàn thiện hoàn mỹ.Tác động của cái đẹp là mót tác động có tính thanh cao,hài hòa biện chứng,ở tự thân bên trong tâm hồn con người,bên trong xã hội loài người. 2.Quan Điểm tiêu biểu Kant triết gia duy tâm chủ quan Đức:”vẻ đẹp không nằm ở trong đôi mái hồng của người thiếu nữ mà trong đôi mắt của kẻ si tình”.Luận chứng về cái đẹp Kant phân biệt 2 phương diện phán đoán :phán đoán mỹ cảm và danh lý.Dùng khái niệm làm cơ sở phán đoán .Điều tiến bộ hơn của Kant so với nhiều nhà mỹ học khác là ở chỗ ông biết rằng mỹ cảm dựa vào cảm giác chủ quan.Điều mơ hồ của ông là cho rằng những sự vật có những ddieuf kiện hợp với cơ năng tâm lý thì mới là đẹp. bản thân sự vật, tự nhiên đã chứa đựng cái đẹp, cái đẹp tồn tại khách quan không lệ thuộc. Đẹp cũng vậy, tồn tại và là phẩm chất của tự nhiên. - Đêmôcrít và Aristots cái đẹp nằm trong bản chất sự vật hiện tượng với các thuộc tính như : sự cân xứng, hài hòa, trật tự.số lượng... II. Nghệ thuật là gì? Ban đầu nghệ thuật chỉ khả năng kĩ thuật cần thiết để tạo nên một đồ vật hoặc chỉ khả năng thực hiện một hoạt động đã được xác định. Nghệ thuật là nơi tâp trung cao nhất mối quan hệ thẩm mỹ của con người với hiện thực. Alexander Baumgarten người Đức dùng từ mỹ học cho lý thuyết về nghệ thuật. Từ nhiều thế kỷ, nghệ thuật trong mỹ thuật nghĩ là cái gì đó trong mục đích mỹ học (hay có thể nói là nghiên cứu về thẩm mỹ). Trong lĩnh vự nghệ thuật thị giác và tạo hình người ta đề cập vào nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc. III.Quan điểm biện chứng về cái đẹp và nghệ thuật Nghệ thuật là nơi cao nhất tập trung mối quan hệ thẩm mĩ của con người đối với hiện thực. Nói đến nghệ thuật là nói đến cái đẹp. Cái gì không đẹp không thể là nghệ thuật. Cái đẹp gắn bó chặt chẽ với nghệ thuật. Nhưng đây là hai phạm trù hoàn toàn khác nhau. Cái đẹp là phạm trù chỉ những giá trị thẩm mĩ khắp mọi nơi: trong thiên nhiên, xã hội và trong nghệ thuật. Cái đẹp tổng thể bao gồm: cái đẹp bên trong và bên ngoài. Là phạm trù trung tâm và cơ bản của mĩ học. Nguồn gốc cơ sở đánh giá, có liên quan mật thiết với khái niệm hài hòa. Sự thống nhất biện chứng giữa các yếu tố tạo nên sự vật, mang lại cảm giác thăng bằng, hoàn thiện. Nghệ thuật là một hình thái ý thức đặc thù của con người. Nghệ thuật không chỉ gắn liền với cái đẹp mà còn là nơi gửi gắm tâm sự, suy tưởng về cuộc đời. Chính vì vậy, nghệ thuật có nhiều chức năng khác nhau: giáo dục , nhận thức, thông báo, giao tiếp, giải trí, thẩm mỹ...Cái đẹp là một phương diện không thể thiếu của nghệ thuật. IV.Cái đẹp trong nghệ thuật với quan hệ trong các phương diện khác. Theo mỹ học đại cương có nói: cái đẹp trong nghệ thuật là cái đẹp của mọi cái đẹp( của cả tự nhiên và xã hội) mà chủ thể nghệ sĩ đã kết tinh lại bằng sáng tạo độc đáo của mình, đồng thời đem cống hiến trong xã hội cho sự toàn vẹn, hoàn mỹ. Chính bởi thế cái đẹp nghệ thuật bao gồm cả cái đẹp trong đời sống xã hội và trong tự nhiên. 1.Cái đẹp nghệ thuật và đời sống xã hội. Trong thực thể nghệ thuật dường như có tất cả mà cũng như không có rieeng về mặt nào của đời thật, quan hệ kinh tế xã hội, chính trị, triết học...Đó là một hiện thực xã hội sống động, chứa đựng biết bao số phận cụ thể có bản chất “Tổng hòa những mối quan hệ xã hội” rất chung mà cũng rất riêng.Một tác phẩm có giá trị thẩm mỹ là kết quả cao của sự hòa quyện nhuần nhuyễn 3 yếu tố cơ bản: phản ánh chân thực cuộc sống xã hội, độc đáo, đặc sắc rất sáng tạo nghệ thuật tình cảm nhân đạo với ý thức xã hội tiên tiến.Nhu cầu hướng tới cái đẹp của con người luôn luôn mang tính khẳng định: con người cần phải đẹp cả khuôn mặt, quần áo, cả tư tưởng(Tsêkhôp), toàn bộ các quan hệ xã hội với những hoạt động cụ thể của chúng cũng cần phải “theo quy luật của cái đẹp”(Mac).Vì vậy, cái đẹp có quyền tuyệ đối tồn tại và phát triển Trước cái đẹp của con người và cuộc sống được mô tả trong tác phẩm nghệ thuật, tình cảm, thị hiếu phán đoán và lý tưởng thẩm mỹ của công chúng được khơi nguồn và rộng mở trực tiếp.Vào những khi xã hội lắm, đời người đầy rẫy tang thương, nhân dân trông đợi ở nghệ sĩ không chỉ phê phán thực trạng tăm tối. Và những “kết thúc có hậu”, “đại đoàn viên” trong văn chương ta xưa dường như là một tất yếu nghệ thuật, một nguyên tắc đạo lý nhằm thỏa mãn nhu cầu xã hội- thẩm mỹ.Nghệ thuật phải hướng vào công chúng , đương nhiên phải miêu tả “cho hay, cho chân thật, cho hùng hồn” (Hồ Chí Minh).Cái đẹp, cao cả trong tầm vĩ mô là dừng lại, đào sâu một phạm vi riêng lẻ. Đó là trường hợp văn thơ công xã Pari, nghệ thuật sôviết trong cách mạng tháng 10 và chiến tranh vệ quốc, nghệ thuật Việt Nam trong 2 cuộc kháng chiến vừa qua. Lênin đã nói: nếu tách rời, cô lập cái mới, cái đẹp ra khỏi mối liên hệ môi trường khách quan thì chúng chỉ là một cái xác không hồn thậm chí một quà tặng vô duyên với công chúng.Và cũng như tư tưởng khoa học tiên tiến nào, nó là một cái vốn có của ý thức và phản ánh đúng đắn những chân lý, hiện thực cuộc sống, tư tưởng khoa học tiên tiến về những quan hệ xã hội. Đối với công chúng, dự cảm nghệ thuật đem lại chân lý, niềm tin vươn tới cái đẹp, gợi mở và thôi thúc hiện thực hóa thông qua sự thanh lọc bằng ý thức xã hội của chủ thể thưởng thức.Cái đẹp trong xã hộ luôn mang tính cụ thể”chịu nhiều sự quy định” rất cụ thể, rất lịch sử và do đó chúng cũng biến đổi, phát triển chung của toàn xã hội. Trên tinh thần nghệ thuật hướng tới cái đẹp, cái nhân bản giá trị nhận thức, cảm hóa thẩm mĩ của nghệ thuật không loại trừ miêu tả cái xấu, cái không nhân bản.Trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định và do yêu cầu phê phán xã hội đối với một nghệ sĩ nào đó, cái xấu được phản ánh, mô tả trực tiếp và gần như duy nhất.Con đường nghệ sĩ tiếp cận cái đẹp trong đời thực và đua nó vào nghệ thuật quả không phải là đơn giản.Điều đó đòi hỏi tài năng,năng lực toàn diện của người nghệ sĩ.Vấn đề là ở chỗ công chúng xem nghệ thuật, tiếp nhận tác phẩm nghệ thuật không thể chỉ thấy tối sầm mà phải có được ánh sáng để nháy qua bóng tối đi tới tương cuộc sống cần có. Tóm lại: Mỹ học ít bàn đến cái đẹp xã hội nhưng thực tế nó vô cùng quan trọng,bởi vì cái đẹp xã hội chính là sự trình bày trực tiếp của bản chất cái đẹp.Ở thế kỉ XIX Courbet đã cho ra đời một bức tranh mang tên “Những người đập đá”-1849. Những người đập đá Courbet mô tả:”kia là một ông già 70 tuổi,cắm cúi làm việc,đang vung búa lên,da sạm nắng,đầu che bằng một cái nón sơn.Còn đây là một người trẻ tuổi đầu tóc bụi bặm da nâu xam.Ông già quỳ gối,người thanh niên ở sau lưng ông,đứng thảng ra sức vác một rổ đá, cảnh đó diễn ra dưới trời nắng chang chang,giữa đồng cạnh một hô bên đường”.Đó đúng là”biểu hiện toàn vẹn của sự khốn khổ” , những cảm xúc của Courbet không phải là cảm xúc của những kẻ nổi loạn chống lại số phận đó chút nào , có vẻ như ông dửng dưng.Mọi căm phẫn và xót xa ông bộc lộ hết qua tác phẩm diễn tả cuộc đời ngang trái. Đến thời phục hưng Giốt tô(1267-1337) cũng đưa nghệ thuật gắn liền với cuộc sống.Đó là tác phẩm “Giu đa phản bội chúa”: Giu Đa phản bội chúa Tác phẩm thành công ở cách họa sỉ diễn tả sự lộn cộn của đám đông lính vây quanh chúa,đặc biệt là GiuDa.Trung tâm tranh la hình tương GiuDa đang ôm chúa với tà áo màu vàng sáng rất được gây chú ý,nhưng dấu tronng đó lại là tâm hồn xấu xa ,sự phản trắc bằng sự tương phản mang tính hình tượng rất rõ.Hiện thực cuộc sống đã được đua vào trong tác phẩm này 1 cách rõ ràng nhất. Lịch sử nghệ thuật đã chứng minh:”Tác phẩm nghệ thuật có chỗ đững trong dòng chảy thời gian là những tác phẩm nghệ thuật phản ánh được hơi thở nồng nàn của cuộc sống,nghệ thuật không phải là bản sao của cuộc sống mà nó là sự sáng tạo, tất cả các tác phẩm nghệ thuật thê hiện cuộc sống một cách diển hình,chắt lọc, và sáng tạo”.Nghệ thuật được gắn bó với trái tim và tình cảm của con người một cách máu thịt.Tác phẩm”Tát nước đồng chiêm” của Trần Văn Cẩn là một ví dụ: Tát nước đồng chiêm Cái đẹp là phạm trù mỹ học cơ bản trung tâmTrong hệ thống các phạm trù mỹ học, cái đẹp vừa là phạm mỹ học cơ bản, vừa là phạm trù mỹ học trung tâm. Bởi vì, đối tượng của mỹ học là đời sống thẩm mỹ của con người. Đời sống thẩm mỹ tuy rất phong phú đa dạng nhưng chủ yếu quay quanh cái đẹp. Cái đẹp là cái phổ biến. Nó có mặt ở khắp nơi: trong tự nhiên, trong xã hội và trong nghệ thuật. Ở đâu có hoạt động của con người ở đấy có cái đẹp: bầu trời đẹp, cành hoa đẹp, cuộc sống đẹp, cái nhà đẹp, chiếc áo đẹp, công việc đẹp, hành động đẹp, tư tưởng đẹp, khuôn mặt đẹp… Mặt khác, cái đẹp là cái thường trực. Từng giờ, từng phút nó luôn có mặt trong ý thức con người. Con người không một phút nào sao nhãng, rời bỏ được cái đẹp. Dù là lúc lao động, lúc vui chơi giải trí, lúc nghiên cứu khoa học; trong sinh hoạt gia đình, ngoài đời sống cộng đồng… Cái đẹp như là thước đo, là chuẩn mực đi kèm liền bên cạnh cái chuẩn mực thước đo khác trong đời sống con người. Không phải ngẫu nhiên mà CHÂN-THIỆN- MỸ ĐI LIỀN VỚI NHAU. Các phạm trù thẩm mỹ khác: cái xấu, cái cao cả, cái thấp hèn, cái bi, cái hài tuy bản chất thẩm mỹ có khác cái đẹp, nhưng để hiểu được bản chất chúng thì không thể không lấy cái đẹp làm điểm tựa không thể không xem xét nó trong mối liên hệ với cái đẹp. Chẳng hạn, để đánh giá một hiện tượng xấu thì ta phải dựa vào cái đẹp. Cái đối lập với cái đẹp sẽ là cái xấu. Hoặc để xác định cái bi ta cũng dựa vào cái đẹp. Cái bi là sự thất bại, hay cái chết của cái đẹp. Ta cũng dựa vào cái đẹp để xác định cái cao cả. Cái đẹp là lý tưởng gần, còn cái cao cả là lý tưởng cao siêu. Vậy cái đẹp là gì? thế nào là cái đẹp ? Đây quả là câu hỏi không dễ trả lời chút nào. Có người hỏi Saint Augustin:Thời gian là gì? Augustin trả lời: giá như ngươi đừng hỏi thì ta cơ hồ như hiểu rõ thời gian là gì! Thế nhưng khi người hỏi ta thời gian là gì thì ta lại đâm ra hoang mang. Hỏi cái đẹp là gì thì cũng như hỏi thời gian là gì vậy. Đã 2500 năm nay, các triết gia, các mỹ học gia, không ngớt thay nhau tìm kiếm một sự lý giải thích hợp cho cái đẹp, nhưng cái đẹp là gì thì câu hỏi đến nay vẫn như còn để ngỏ, vẫn như còn vừa mới đặt ra. Điều oái oăm là: cái đẹp là cái phổ biến, là cái thường trực trong cuộc sống con người. Nhưng gương mặt của nó ta lại rất khó nắm bắt, khó xác định. |