Giáo viên chủ nhiệm(GVCN) lớp là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với lớp học và các thành viên trong lớp.  Hình ảnh tại hội thảo Xây dựng Trường Chính trị chuẩn đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng (ĐTBD) chính trị và nghiên cứu khoa học (NCKH) trong giai đoạn hiện nay. GVCN lớp là người vạch kế hoạch, tổ chức, định hướng, dẫn dắt cho lớp mình thực hiện các công việc theo đúng tiến độ mà mình đề ra; theo dõi, đôn đốc, đánh giá việc thực hiện kế hoạch đó của học viên. GVCN lớp phải biết phối hợp với giảng viên các khoa chuyên môn, chỉ huy quản lý người học trong suốt khóa học. Giáo viên chủ nhiệm cũng là người phối hợp với các tổ chức, đoàn thể trong trường, trong đó quan hệ với nhiều thầy cô các khoa chuyên môn, các phòng chức năng, với các địa phương cơ sở để làm tốt công tác quản lý dạy và học. Tuy nhiên trong thực tế có những quan niệm sai lầm trong nhận thức về chức vụ giáo viên chủ nhiệm lớp chưa tương xứng với tầm quan trọng của chức vụ này, chưa đúng với các văn bản luật cũng như các văn bản quản lí giáo dục quy định và thậm chí có cả những cách nhìn đã lạc hậu, lỗi thời… Vì vậy, để người giáo viên chủ nhiệm lớp phát huy vai trò của mình cần nhận thức đúng tầm quan trọng về vị trí, vai trò của người họ. Vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp Giáo viên chủ nhiệm cần hội tụ đủ các tiêu chuẩn và điều kiện đứng ra làm chủ nhiệm lớp. Giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện nhiệm vụ quản lí lớp học và là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của lớp, người tập hợp, định hướng, chia sẻ với học viên mọi công việc để học viên hoàn thành khóa học và xây dựng tập thể lớp vững mạnh, đoàn kết. Vì vậy, giáo viên chủ nhiệm lớp cần có những vai trò sau đây: Thay mặt hiệu trưởng quản lí một lớp học Giáo viên chủ nhiệm lớp do hiệu trưởng phân công và thay mặt hiệu trưởng để quản lí, định hướng, gắn kết, chia sẻ với học viên trong cả khóa học. Vai trò quản lí của giáo viên chủ nhiệm lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch chủ nhiệm lớp, đôn đốc, kiểm tra, theo dõi và đánh giá, xếp loại kết quả học tập và tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người học viên trong lớp. Giáo viên chủ nhiệm phải trả lời các câu hỏi về chất lượng học tập và kết quả rèn luyện của học viên trong lớp trước hiệu trưởng, trước BGH nhà trường. Xây dựng tập thể học viên thành một khối đoàn kết Giáo viên chủ nhiệm lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, giáo dục, bằng sự gương mẫu và quan hệ tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây dựng khối đoàn kết trong tập thể, định hướng, khích lệ người học nhằm xây dựng tập thể lớp đoàn kết, vững mạnh. Học viên kính trọng, gắn bó, chia sẻ với giáo viên chủ nhiệm như một gia đình để xây dựng tập thể lớp vững mạnh. Tình cảm của lớp càng bền chặt, tinh thần trách nhiệm và uy tín của giáo viên chủ nhiệm càng cao thì chất lượng giảng dạy giáo dục càng đạt kết quả. Một khóa học có rất nhiều giảng viên lên lớp, nhưng giáo viên chủ nhiệm bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc, tốt đẹp đối với từng người học trong suốt cuộc đời họ. Làm được điều đó là một thành công lớn của người giáo viên chủ nhiệm. Tổ chức các hoạt động giáo dục, hoạt động ngoại khóa, hoạt động nghiên cứu thực tế … Vai trò tổ chức của giáo viên chủ nhiệm thể hiện trong việc thành lập Ban cán sự lớp, bộ máy tự quản của lớp, phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, các tổ, nhóm, đồng thời tổ chức thực hiện các mặt hoạt động theo kế hoạch chủ nhiệm lớp được xây dựng cho từng lớp. Các hoạt động của lớp được tổ chức đa dạng và toàn diện, giáo viên chủ nhiệm lớp quán xuyến tất cả các hoạt động một cách cụ thể, chặt chẽ. Các phong trào thi đua học tập đi vào thực chất, các hoạt động ngoại khóa, hoạt động nghiên cứu thực tế cần định hướng phù hợp với công việc của đại đa số học viên đang công tác… Chất lượng học tập và kết quả rèn luyện tu dưỡng đạo đức của học viên phụ thuộc rất nhiều vào trật tự, kỉ luật, vào tinh thần đoàn kết, vào sự sẻ chia đôn đốc của giáo viên chủ nhiệm lớp. Giữ vai trò chủ đạo trong các mối quan hệ phối hợp Nhà trường, địa phương, cơ quan công tác, cá nhân người học và xã hội là những thành tố, những lực lượng cơ bản góp phần tạo nên sự bền vững và phát triển tốt đẹp của một lớp học. Vì vậy giáo viên chủ nhiệm phải là người chủ đạo trong điều phối các hoạt động giáo dục cùng với các lực lượng giáo dục đó xây dựng một cách có hiệu quả nhất. Năng lực, uy tín chuyên môn, kinh nghiệm công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp là điều kiện quan trọng để tập hợp lực lượng, phối hợp thành công các hoạt động giáo dục cho học viên trong lớp. Hạn chế của giáo viên chủ nhiệm Thông qua lý luận và thực tiễn, thì hiệu quả của công tác chủ nhiệm phụ thuộc rất lớn vào năng lực của người làm công tác chủ nhiệm. Thế nhưng, không ít giáo viên làm công tác chủ nhiệm vẫn còn thụ động, chạy theo các vụ việc, việc quản lý còn buông lỏng, chưa thực sự sâu sát với lớp học. Nhiều giáo viên chủ nhiệm chưa chủ động trong công việc, còn lệ thuộc quá nhiều ở sự nhắc nhở của ban giám hiệu nhà trường, làm theo kế hoạch của phòng chức năng. Họ còn trông chờ, ỷ lại, chưa thể hiện sự chủ động của mình trong công tác chủ nhiệm. Ban giám hiệu nhà trường không thể làm thay phần việc của giáo viên chủ nhiệm, và cũng không thể lúc nào cũng nắm bắt kịp thời tình hình cụ thể của từng lớp, của từng đối tượng người học. Thực trạng đó đã dẫn đến một số tồn tại, khuyết điểm phổ biến như: Học viên chưa thực hiện tốt “3 không, 3 có” mà nhà trường đặt ra. Việc đi muộn về sớm chưa nghiêm túc chấp hành nội qui, qui chế của lớp học còn diễn ra ở nhiều lớp, nhiều hệ… Không ít giáo viên chủ nhiệm lớp chưa thực sự đầu tư thời gian gần gũi nắm bắt tâm tư người học, chưa đầu tư tìm hiểu truyền thống phong tục vùng miền của học viên các huyện…; dẫn đến công tác phối hợp có nhiều trở ngại, hiệu quả không cao. Trong quá trình chủ nhiệm, khả năng dự báo của một số giáo viên chưa tốt, chưa cụ thể hóa các nhiệm vụ, quy định trong kế hoạch chủ nhiệm lớp thành chương trình hành động cụ thể, vì thế công tác chủ nhiệm kém phần phong phú. Phải khẳng định rằng, thực trạng công tác chủ nhiệm những năm qua chưa linh hoạt, sáng tạo, thiếu đầu tư. Công tác chủ nhiệm của giáo viên chưa xứng tầm với vai trò của nó đối với việc hình thành nhân cách người học trong bối cảnh đổi mới của nền giáo dục hiện nay. Một số giải pháp Trước hết, cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm, tầm quan trọng của GVCN lớp. Thực tế nhiều người đã coi nhẹ công tác chủ nhiệm lớp. Trong nhà trường vẫn có rất nhiều những GVCN chưa thực sự làm tốt vai trò của mình. Có thể nói, vì GVCN là cán bộ quản lý lớp cho nên người dạy giỏi và người giáo viên chủ nhiệm giỏi không đồng nghĩa là một. Tố chất cơ bản quyết định sự thành công của giáo viên chủ nhiệm là tố chất của một con người hành động; chủ nhiệm lớp phải nghiêm túc và làm việc một cách có kế hoạch, phải là người dám nghĩ , dám làm và dám chịu trách nhiệm. Việc quản lý trường học, lớp học không thể có một chương trình cài đặt sẵn, không dập khuôn lớp này giống lớp kia, người học viên này giống người học viên kia… Nên đòi hỏi giáo viên chủ nhiệm phải luôn linh hoạt, chủ động với từng công việc thực tiễn cụ thể. Qua đó điều chỉnh kế hoạch kịp thời hoặc huỷ bỏ theo quy trình: xây dựng kế hoạch - thực hiện kế hoạch - kiểm tra kế hoạch - tổng kết và vạch kế hoạch mới. Rất cần ở chủ nhiệm lớp các phẩm chất nhiệt tình, sâu sát, quan sát đa chiều, nắm bắt tâm lí học viên, có khả năng xây dựng, hội tụ đội ngũ ban cán sự lớp tốt. Làm được điều đó GVCN phải vừa là thầy của người học, vừa là bạn của người học. Bên cạnh đó, GVCN cần biết thông cảm và chia sẻ những khó khăn của người học; luôn khích lệ, động viên, tạo động lực thúc đẩy để người học thi đua học tập, rèn luyện, xây dựng tập thể lớp đoàn kết, vững mạnh. Làm được như vậy chủ nhiệm lớp sẽ có được nhiều kinh nghiệm, vốn sống, năng lực chủ nhiệm sẽ nâng cao. Có thể nói GVCN là người quyết định mọi sự phát triển và tiến bộ của lớp, người chịu ảnh hưởng nhiều nhất về mọi hoạt động của học viên. Không những thế, đội ngũ GVCN còn là một lực lượng hỗ trợ đắc lực cho hiệu trưởng, sẽ “nối thêm đầu, gắn thêm mắt, nối dài tay…” bao quát mọi hoạt động của nhà trường, giúp cho uy tín, vị thế của nhà trường ngày càng nâng cao hơn nữa./. Ths. Nguyễn Thị Quy - Trường Chính trị Tỉnh Thanh Hóa Ths. Nguyễn Thị Quy - Trường Chính trị Tỉnh Thanh Hóa
Vừa qua phát biểu tại hội nghị tổng kết năm học, Thủ tướng Phạm Minh Chính có góp ý, thời gian qua, ngành giáo dục đã từng bước, quyết liệt thực hiện các giải pháp đổi mới căn bản toàn diện giáo dục với phương châm “lấy học sinh làm trung tâm”. Tuy nhiên, Thủ tướng cho rằng, nên bổ sung thêm “lấy nhà trường làm nền tảng, lấy thầy cô làm động lực” vì nền tảng không tốt, động lực không có thì sẽ ảnh hưởng đến “trung tâm”- chính là học sinh. Để hiểu rõ hơn về vai trò của nhà trường, người thầy trong công cuộc đổi mới giáo dục, trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Nguyễn Sóng Hiền- thành viên Liên đoàn giáo dục độc lập Australia cho rằng, nhà trường, học sinh và thầy cô là mối quan hệ trong một thể thống nhất, thiếu một trong ba thành tố thì quá trình giáo dục không thể diễn ra. Tuy nhiên, việc minh định vị trí và vai trò của mỗi thành tố trong tiến trình giáo dục một cách đúng đắn sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách cũng như các nhà giáo dục xây dựng và thực thi các giải pháp giáo dục hiệu quả hơn. Nếu xem nhà trường là nền tảng của quá trình giáo dục thì chúng ta cần làm rõ khái niệm thế nào là nhà trường? Tại sao nó đóng vai trò là nền tảng? Đã từ lâu chúng ta vẫn quen mặc định nhà trường đơn giản chỉ là một toà nhà nơi có những phòng học và các hoạt động học tập diễn ra trong đó.
Ông Nguyễn Sóng Hiền nhận định, đó là cách hiểu thô sơ và nhìn nhận chưa đầy đủ về nhà trường. Thực tế nhà trường phải được hiểu theo một nghĩa rộng lớn hơn để từ đó chúng ta tạo ra một môi trường giáo dục phát huy tối ưu nhất hiệu quả của nó. Trường học trước hết phải xem nó là một cộng đồng, và là một thiết chế xã hội thu nhỏ. Khi xem trường học là một cộng đồng có nghĩa ở đó mọi người đều chia sẻ chung các giá trị văn hoá, niềm tin, và các quy tắc đạo đức. Bên trong nó sẽ tồn tại các mối quan hệ tác động qua lại với nhau: quan hệ giữa hiệu trưởng và giáo viên, giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên và học sinh và giữa học sinh với học sinh. Nếu để xảy bất kỳ mâu thuẫn nào giữa những mối quan hệ đó tất yếu sẽ dẫn đến những tác động tiêu cực hoạt động giáo dục trong nhà trường. Ở góc độ thiết chế xã hội thì trường học là một đơn vị có tổ chức, được vận hành dựa trên những quy định của luật pháp và của nghành giáo dục. Vì vậy, mọi cá nhân trong tổ chức đó không thể có những hành vi hay thái độ nào đi trái với những quy định chung đó. Rõ ràng, nếu cắt nghĩa một cách đầy đủ về khái niệm nhà trường có thể thấy nhà trường không đơn thuần chỉ là những phòng học vô tri mà nó phải được xem như một cộng đồng hay một xã hội thu nhỏ. Các nghiên cứu từ trước đến nay đã chỉ ra rằng sinh quyển hay môi trường giáo dục của nhà trường tác động rất lớn đến tâm lý và hiệu quả học tập của học sinh. Một môi trường giáo dục được xem là lành mạnh và tích cực chỉ khi học sinh cảm nhận được sự quan tâm, sẻ chia, đồng cảm và hỗ trợ từ thầy cô. Nơi mà học sinh luôn cảm nhận được mình là một thành viên của cộng đồng đó và thuộc về cộng đồng đó. Vì vậy, nhà trường phải được xem là nền tảng của mọi quá trình giáo dục. Cần phải phân định rõ vị trí và vai trò của người thầy ở mỗi cấp học Theo ông, khi hiểu rõ về sự tác động của môi trường nhà trường đối với quá trình giáo dục thì người giáo viên sẽ nhận thức rõ hơn ví trí, vai trò quan trọng của mình trong việc duy trì và tạo ra môi trường tích cực, lành mạnh trong quá trình giáo dục. Họ sẽ quan tâm tới cảm xúc của học sinh mình hơn, tôn trọng học sinh mình như là thành viên của một cộng đồng, một tổ chức xã hội thay vì tạo ra một khoảng cách quyền lực giữa thầy và trò. Nếu thiếu người thầy thì không bao giờ diễn ra quá trình giáo dục điều đó cho thấy vai trò và vị trí quan trọng của người thầy như thế nào trong đổi mới hay cải cách giáo dục. Tuy nhiên, ở đây cần phải phân định rõ vị trí và vai trò của người thầy ở mỗi cấp học rất khác nhau. Ở bậc mầm non và tiểu học giai đoạn phôi thai và hình thành nhân cách trẻ thì nhiệm vụ và trọng trách của người thầy hết sức nặng nề, đóng vai trò hết sức quan trọng nếu không nói có thể xem những người thầy cô ở bậc học này như cha mẹ. Giai đoạn này thầy cô phải thật sự kiên nhẫn, có tình yêu trẻ và đam mê với nghề mới có thể vượt qua được những khó khăn mà bậc học này mang đến.
“Cá nhân tôi cho rằng, chúng ta cần đầu tư và quan tâm hơn nữa đối với thầy cô ở bậc học này bởi họ là người đặt nền móng đầu tiên cho nguồn nhân lực tương lai của đất nước. Nền móng có vững thì ngôi nhà mới có thể bền lâu”, chuyên gia Nguyễn Sóng Hiền nhấn mạnh. Với bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông - giai đoạn này học sinh bắt đầu có những định hướng về nghề nghiệp cho nên thầy cô ở những bậc học này phải đóng vai trò như một huấn luyện viên. Hay nói một cách khác họ đóng vai trò như người hướng dẫn, định hướng cho trẻ phát huy những khả năng và theo đuổi đam mê của mình. Dù ở bậc học nào hay thời đại nào vị trí, vai trò của thầy cô không thể bị thay thế hay kém phần quan trọng vì thầy cô là những người được đào tạo và có những kỹ năng sư phạm để khơi dậy những tiềm năng ẩn chứa trong mỗi đứa trẻ. Họ là người trực tiếp thực thi các chính sách giáo dục và hiện thực hoá các mục tiêu giáo dục. Do đó, giáo viên phải được xem là linh hồn của mọi đổi mới hay cải cách giáo dục. Thế kỷ XXI, là thế kỷ bùng nổ thông tin khoa học – kỹ thuật, do đó ông Nguyễn Sóng Hiền cho rằng, Việt Nam đang từng bước hội nhập vào nền kinh tế số và phấn đấu trở thành một quốc gia đi đầu về ứng dụng công nghệ số vì vậy đòi hỏi một nguồn nhân lực tương ứng để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi mới đó. Chúng ta không thể tạo ra nguồn nhân lực số với đội ngũ giáo viên lạc hậu về kiến thức, tụt hậu về kỹ năng số. Cuối cùng, vị này lý giải, đổi mới giáo dục không thể và không bao giờ thành công nếu như đội ngũ giáo viên không thay đổi tư duy và nhận thức để đặt tâm thế mình vào guồng quay mới của công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà. Tuy nhiên, để làm được điều này Bộ Giáo dục và Đào tạo cần phải có những chính sách kịp thời về đào tạo và đào tạo lại giáo viên phục vụ cho chiến lược phát triển giáo dục trong kỷ nguyên số này. Thùy Linh |
