- Ho do bệnh lý đường hô hấp trên: Ví dụ như viêm mũi vận mạch, viêm xoang dị ứng, polyp mũi. Đây là nguyên nhân thường gặp nhất gây ho kéo dài.
- Ho do hen suyễn (hen phế quản): Ho do tình trạng này thường xuất hiện vào ban đêm, khi giao mùa hoặc tiếp xúc với dị nguyên, thường kèm theo khó thở. Đây là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây ho kéo dài.
- Ho do trào ngược dạ dày - thực quản: Bệnh lý này gây ho kéo dài, ho nhiều hơn khi nằm hay khi đói, kèm theo cảm giác đau thượng vị, nóng rát vùng xương ức, ợ hơi, ợ chua. Đây cũng là một nguyên nhân thường gặp gây ho kéo dài.
- Ho do bệnh nhiễm trùng đường hô hấp: Ví dụ như cảm lạnh, cảm cúm, Covid-19, viêm phế quản, viêm họng, viêm amidan… Một số trường hợp dù đã điều trị nhưng có thể còn ho kéo dài.
- Ho do tác dụng phụ của thuốc: Thuốc chẹn thụ thể Angiotensin (ACE) là loại thuốc kê đơn để điều trị bệnh tăng huyết áp, bệnh động mạch vành, suy tim, đái tháo đường hay bệnh thận. Khoảng 15% các trường hợp dùng thuốc này sẽ bị ho kéo dài.
Ngoài ra, các nguyên nhân hiếm gặp hơn gây ho kéo dài là:
- Dị dạng động tĩnh mạch phổi.
- Nhuyễn sụn khí, phế quản.
- Phì đại amidan.
- Tăng cảm thanh quản.
- Trào ngược thanh quản.
- Xơ phổi vô căn.
Hút thuốc là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ho kéo dài. Thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động cũng dẫn đến ho và tổn thương phổi.
Ho kéo dài khi nào nên đi khám?
Ho có thể chỉ là phản ứng bình thường của cơ thể, nhưng nó cũng có thể là biểu hiện của một số bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt là với trẻ em và người cao tuổi.
Ho kéo dài có kèm theo sốt, khó thở, tím tái, ho kéo dài dẫn đến bị suy kiệt thì phải đi xét nghiệm. Bị ho trên 5 ngày thì cần phải đi khám ngay. Ho kéo dài hơn 3 tuần mà dùng thuốc không giảm, cùng với đó là triệu chứng sốt, ho có đờm, có nâu gỉ và vàng, ho ra máu, thở nông, đau ngực... thì cần đến bác sĩ để được chẩn đoán bệnh.
Ho có tiền sử do hen, lao phổi, huyết áp tăng, đau dạ dày, bị sụt cân thì phải tìm đến bác sĩ để điều trị tận gốc như hen, viêm phế quản mạn, suy tim sung huyết, viêm phổi, lao phổi, viêm họng, viêm amidan, ung thư phổi...
Nếu đã từng bị ho dai dẳng thì nên phòng bệnh, đặc biệt là vào ngày lạnh, cần tích cực luyện tập thể dục thể thao, ăn uống hợp lý để tạo môi trường lành mạnh, phòng bệnh lâu dài.
Cùng với việc điều trị nguyên nhân gây ho theo hướng dẫn của bác sĩ, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau để giảm ho:
- Uống nước để làm loãng đờm. Nên uống nước ấm, nước lọc, trà hoặc nước trái cây.
- Ngậm kẹo ho để giảm ho khan và làm dịu cổ họng.
- Uống mật ong sẽ giúp làm dịu cơn ho. Nhưng không cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong, vì mật ong có thể chứa vi khuẩn gây ngộ độc cho trẻ.
Đối với ho có đờm là khi ho có tiết nhiều đờm đặc hoặc loãng do viêm tiểu phế quản, viêm phế quản, viêm phổi, lao phổi, hen suyễn.
Hiện thuốc để điều trị ho chia thành 3 loại: Thuốc chống ho; thuốc hỗ trợ điều trị ho và thuốc trị ho thảo dược. Dựa vào đặc tính của từng loại thuốc và tình trạng bệnh của trẻ, bác sĩ sẽ có phương hướng chỉ định.
Khi trẻ bị ho, nhiều cha mẹ cho trẻ uống một số thuốc theo dân gian như: Lá hẹ, hoa hồng bạch, đường phèn, mật ong, chanh… và kết quả sẽ diễn ra theo hai chiều hướng: Một số trẻ giảm dần ho rồi hết, nhưng ngược lại, một số trẻ ho nặng lên, ho nhiều đờm, sốt, khò khè… và lúc này mới đi khám thì tình trạng đã nặng, thậm chí rất nặng và có một số biến chứng như viêm tai giữa, viêm thanh, khí, phế quản, phổi. Để tránh các hệ lụy không mong muốn, cha mẹ không nên tự ý dùng thuốc cho trẻ nếu chưa có sự cho phép của bác sĩ.
2. Theo dõi trẻ ho khi nào cần nhập viện?
Khi trẻ bị ho, cha mẹ cần để ý đến diễn biến của bệnh. Về mức độ ho, nếu trẻ ho dưới 3 tuần được xem là ho cấp tính; từ 3 - 8 tuần là ho bán cấp tính; trên 8 tuần trở lên là ho mạn tính.
Vì vậy, cha mẹ cần để ý tiếng ho của trẻ thật kĩ, từ đó có thể tiên lượng được khi nào cần cho trẻ tới gặp bác sĩ.
Cha mẹ cần cho trẻ tới ngay các cơ sở y tế để có sự hỗ trợ của bác sĩ trong các trường hợp:
- Trẻ ho sâu, tiếng ho cảm nhận từ lồng ngực, trẻ mệt nhiều, ho ảnh hưởng tới ăn uống và giấc ngủ… để tìm nguyên nhân, mức độ nặng của bệnh, xác định hướng điều trị, vì đây là một trong những biểu hiện diễn biến nặng của bệnh, có thể trẻ đã bị viêm mũi xoang, viêm phổi, viêm phế quản, trào ngược dạ dày- thực quản.
- Ho kèm sốt.
- Ho kèm nôn trớ.
3. Chăm sóc trẻ bị ho tại nhà
Nếu trẻ ho khan, cha mẹ chắc chắn ho chỉ nông ở ngay họng, trẻ không mệt, không quấy khóc, ăn uống bình thường.
Cha mẹ có thể sử dụng một số thuốc sau tại nhà và theo dõi diễn biến của biểu hiện ho, cũng như toàn trạng của trẻ.
+ Pha loãng mật ong hoặc nước chanh ấm, đường phèn và mật ong… cho trẻ uống ít một, nhiều lần trong ngày.
+ Cho trẻ ăn ít hơn, chia nhiều bữa, chế độ ăn mềm, loãng.
Nếu trẻ diễn biến tốt: Ho giảm dần, trẻ vẫn ăn, chơi và ngủ bình thường… duy trì thuốc dân gian trong vòng 10 ngày.
Nếu trẻ ho nặng lên, ho thành cơn, bỏ ăn, cảm giác mệt mỏi (không hào hứng tham gia chơi)… cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được điều trị.
Chế độ ăn cho trẻ cần chú ý, bởi khi chế độ dinh dưỡng tốt sẽ giúp trẻ nhanh khỏi và phòng bệnh tốt hơn. Cha mẹ cần lưu ý cho trẻ ăn thức ăn nhóm thực phẩm giàu vitamin A, vitamin C như: Cà rốt, cam, bưởi, dâu tây, gấc...
Cho trẻ ăn thức ăn mềm như: Cháo, sữa, cơm nát… ăn các loại canh mát: Rau ngót, bí đao… và cần chia nhỏ bữa ăn, giúp trẻ ho không bị nôn.
Một số thức ăn nên tránh khi trẻ bị ho
- Tránh ăn đồ khô cứng (kể cả món ăn yêu thích là bim bim…): Các đồ ăn này sẽ cọ vào niêm mạc họng của trẻ, kích thích làm tăng phản xạ ho.
- Tránh uống đồ có gas, đồ lạnh.
- Tránh ăn đồ tanh như: Tôm, cua, cá…
- Tránh ăn thức ăn được chế biến theo cách chiên, xào… nhiều dầu mỡ.
- Tránh ăn đồ ăn nhanh, đồ ngọt, đồ ăn đặc sánh, gây tắc (sốt khoai, sốt chứa bột năng, bột đao, lòng đỏ trứng…)
Lời khuyên thầy thuốc
Khi trẻ bị ho cần cho trẻ tuyệt đối tuân thủ chế độ đơn thuốc, kiểm soát cách uống thuốc, liều thuốc.
Khám lại theo đúng hẹn để bác sĩ xác định tình trạng bệnh của trẻ đã ổn định hẳn chưa, điều trị theo yêu cầu của bác sĩ cho đến khi khỏi hẳn, chứ không phải chỉ giảm triệu chứng.
Không cho trẻ ngủ một mình trong giai đoạn này, vì khi trẻ ngủ nếu bị ho dễ gây trào ngược, sặc vào đường thở…
Không cho trẻ đi chơi xa, đi chơi ở những nơi đông người như công viên, siêu thị… vì lúc này cơ thể trẻ đang giảm sức đề kháng, rất dễ lây nhiễm bệnh từ cộng đồng.