“Vũ điệu của cái chết” 12 con tàu đã cập cảng Sicilian của Anh vào tháng 10/1347. Khi người dân thị trấn đến nơi, họ bắt gặp cảnh tượng kinh hoàng - hầu như tất cả các thủy thủ đều đã chết hoặc đang cận kề cái chết. Da của nạn nhân bốc mùi thối do những nốt mụn hơi đen chảy ra máu và mủ. Cái tên “cái chết đen” xuất phát từ vết sưng đen của bệnh dịch hạch. Người dân địa phương nhìn thấy những người đàn ông di chuyển không vững với chân tay run rẩy như thể đang bị thần chết điểm danh. Các nhân chứng mô tả cảnh này là "vũ điệu của cái chết". Các con tàu đã được chính quyền yêu cầu phải ra khơi, nhưng đã quá muộn, dịch bệnh đã bắt đầu lây lan. Đó là sự khởi đầu của bệnh dịch hạch ở châu Âu, được ghi nhận là một trong những thảm họa tồi tệ nhất trong lịch sử. Châu Âu là nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi căn bệnh này, nhưng không phải là nạn nhân đầu tiên của “cái chết đen”. Trước khi đến Châu Âu, căn bệnh này đã càn quét qua Trung Quốc, Ấn Độ, Ba Tư và Syria. Trên khắp Châu Âu, Châu Á, Trung Đông và Nam Phi, nhiều người đã bỏ mạng vì “cái chết đen”. Những người bị nhiễm bệnh đều bị viêm các hạch bạch huyết ở vùng bẹn, cổ, tay chân và dưới cánh tay. Nốt sưng sẽ phát triển từ kích thước của quả óc chó đến kích thước của quả trứng, tạo ra ổ nhọt màu xanh đen. Trong trường hợp xấu nhất, nốt sưng có thể mở rộng đến kích thước của một quả táo có màu tím đen. Khu vực sưng tấy sẽ chảy máu và mủ. Nạn nhân của bệnh dịch hạch sẽ phải chịu hầu hết các triệu chứng điển hình như sốt, đau, ớn lạnh, đổ mồ hôi, đau bụng và tiêu chảy, sau đó nôn ra máu, tất cả đều dẫn đến tử vong trong vòng một tuần. Trong một thị trấn hoặc làng mạc, vào thời điểm một nạn nhân bị căn bệnh này cướp đi sự sống, những người khác đã ở trong giai đoạn đầu của quá trình lây nhiễm. Mặc dù một số hòn đảo nhỏ hơn ở Châu Âu đã không bị lây nhiễm, theo một số nguồn tin, các thành phố khác ở châu Âu, tỷ lệ tử vong là 60%, riêng ở Florence (Italy) là 90%, với tổng số từ 155 - 200 triệu người mất mạng. Căn bệnh giết chết cả bò, dê, lợn và các vật nuôi khác. Nhiều người đã từ bỏ các thành phố, trốn chạy để cứu mạng sống của họ, nhưng vô ích. Trong vài ngày đầu tiên, người mắc bệnh không có triệu chứng, vì vậy, không thể cách ly. Vi khuẩn gây bệnh lây truyền trong không khí và lây truyền qua những động chạm đơn giản - qua tiếp xúc da đơn thuần, tiếp xúc với áo khoác ngoài của nạn nhân, ho, hoặc hắt hơi.
VOV.VN - Liên Xô đã thành công trong việc kiểm soát và diệt trừ tất cả các loại bệnh truyền nhiễm, nhờ có chính sách và biện pháp hữu hiệu. Nguồn gốc “cái chết đen” Chấy và bọ chét được cho là vật mang vi khuẩn dịch hạch “Yersinia Pestis” ở sóc, thỏ, chuột và gà... Theo một số ý kiến, chuột đô thị vừa là vật mang mầm bệnh vừa là nguồn gốc của “cái chết đen”. Các triệu chứng của chuột có thể so sánh rõ ràng với các triệu chứng của người. Sau khi một số lượng lớn động vật gặm nhấm chết, bọ chét sẽ săn tìm vật chủ mới để kí sinh. Và do thiếu các sinh vật nhỏ hơn, đôi khi người trở thành vật chủ. Lý thuyết này có vẻ liên quan đến sự lan truyền nhanh chóng của “cái chết đen” ở một số địa điểm ở châu Âu. Các loài gặm nhấm làm tổ trong các con tàu do những nơi tối và ẩm cung cấp một môi trường sống lý tưởng cho chúng. Bệnh dịch hạch đã lây lan khắp thế giới bởi những con tàu tử thần đó. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng không phải chỉ có vi trùng "tử thần đen" mới tạo ra điều kinh khủng đến thế. Khi lấy hài cốt được chôn tập thể từ các ngôi mộ, người ta cũng phát hiện các bào tử bệnh than. Bào tử bệnh than được phát tán bởi vi khuẩn bệnh than tồn tại tự nhiên trong đất. Ở châu Âu, những vi khuẩn này đã được trộn lẫn với mầm bệnh dịch hạch. Bệnh than có thể khiến người bệnh dễ bị tổn thương bởi đòn tấn công cuối cùng của bệnh dịch hạch, hoặc bệnh dịch đã làm mồi cho những người đã bị nhiễm bệnh than. Vào thời gian bùng phát dịch, kiến thức y học còn nghèo nàn. Các nỗ lực trị liệu thường không thành công, dẫn đến cái chết của bệnh nhân hoặc lây lan dịch bệnh ngoài ý muốn. Blood Lettering, một phương pháp điều trị y tế nổi bật lúc bấy giờ, được áp dụng rộng rãi. Để máu lưu thông tự do, các chuyên gia y tế sẽ cắt vào tĩnh mạch và động mạch ở cổ và cánh tay của bệnh nhân. Đây không phải là một kỹ thuật mới; cách tiếp cận này đã được sử dụng từ thời Ai Cập cổ đại, và đó cũng không phải là điều bất thường duy nhất. Một thủ thuật khác được các nhà y học sử dụng là triệt nhọt. Để làm tiêu nhọt, bác sĩ dùng dao hoặc kim nhọn đốt nóng để phẫu thuật. Điều này không có lợi và trong hầu hết các trường hợp, vật chủ bị nhiễm độc và chết. Các kỹ thuật khác, chẳng hạn như liệu pháp thảo dược và làm sạch bằng nước hoa hồng hoặc giấm, cũng không mang lại hiệu quả. Vi khuẩn này cũng được cho là có khả năng gây chết người nhiều hơn do tình trạng suy dinh dưỡng và các phương pháp điều trị kém cho nạn nhân khiến hệ thống miễn dịch bị suy yếu. Sau một chuỗi thất bại, các bệnh viện bắt đầu từ chối những bệnh nhân mới bị nhiễm vi khuẩn “cái chết đen”. Các nhà thờ đóng cửa không cho công chúng làm lễ, và vì sự an toàn của mình, các linh mục từ chối tiến hành các nghi thức cuối cùng cho người đã khuất. Khi con người bất lực, thiên nhiên cũng chẳng giúp được gì. Nguyên nhân của “cái chết đen” vẫn chưa được khám phá. Một số người tin rằng nó đã phát triển tại sa mạc Gobi ở châu Á vào đầu thế kỷ 14 và được cho là một căn bệnh thế kỷ, xảy ra thường xuyên ở châu Á. Mặc dù không có bằng chứng chứng minh cho bất kỳ giả thuyết nào, căn bệnh này vẫn tồn tại. Nhưng nó không còn gây chết người nhiều như trước vì hiện người ta đã có thể có được các phương pháp điều trị./.
VOV.VN - Dưới đây là những dịch bệnh kinh hoàng nhất trong lịch sử nhân loại từng khiến hàng triệu người thiệt mạng.
Các nhà nghiên cứu đã dùng phấn hoa cổ đại để soi chiếu tình hình châu Âu lúc bấy giờ và đưa ra kết luận rằng phạm vi tàn phá của Cái chết Đen không dữ dội như chúng ta vẫn tưởng. Vào giữa những năm 1300, một loài vi khuẩn do chuột và bọ chét lây truyền đã lan tràn khắp châu Á và châu Âu, gây ra những ca bệnh dịch hạch chết người. Cái chết Đen là một trong những đại dịch khét tiếng nhất trong lịch sử, nhiều chuyên gia ước tính rằng nó đã giết chết khoảng 50 triệu người châu Âu – phần lớn người dân trên lục địa này. Ole Benedictow, một nhà sử học người Na Uy và cũng là một trong những chuyên gia hàng đầu về bệnh dịch hạch, viết vào năm 2005: “Dữ liệu đủ nhiều và phổ biến để có thể cho rằng Cái chết Đen đã quét sạch khoảng 60% dân số châu Âu”. Khi ông Benedictow xuất bản cuốn Lịch sử hoàn chỉnh về Cái chết Đen vào năm 2021, ông đã nâng con số ước tính đó lên thành 65%. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu mới đây, những con số đó, dù dựa trên các tài liệu lịch sử lúc bấy giờ, đã đánh giá quá cao con số thực sự của các ca bệnh dịch hạch. Bằng cách phân tích các trầm tích chứa phấn hoa cổ đại như là dấu hiệu của hoạt động nông nghiệp, các nhà khoa học Đức đã phát hiện ra rằng phạm vi tàn phá của Cái chết Đen có phần ‘chắp vá’. Một số khu vực của châu Âu thực sự đã bị thiệt hại nặng nề, nhưng vẫn có những khu vực khác yên ổn qua mùa dịch, và một số thì bị tàn phá đến thê lương. Adam Izdebski, một nhà sử học môi trường tại Viện Max Planck về Khoa học Lịch sử Nhân loại ở Jena, Đức, đồng thời là tác giả của nghiên cứu mới cho biết: “Chúng ta không thể nói rằng nó đã giết chết một nửa dân số châu Âu.” Vào thế kỷ thứ XIV, hầu hết người châu Âu làm việc trong các trang trại, nơi đòi hỏi nhiều lao động nhằm tăng năng suất cây trồng. Nếu một nửa dân số châu u chết trong khoảng thời gian từ năm 1347 đến năm 1352, hoạt động nông nghiệp sẽ giảm mạnh. “Một nửa lực lượng lao động sẽ biến mất ngay lập tức”, TS Izdebski nói. “Bạn không thể duy trì mức độ sử dụng đất như cũ. Nhiều lĩnh vực như chăn nuôi, trồng trọt sẽ không thể tiếp tục.” Mất đi một nửa dân số sẽ khiến nhiều trang trại bị bỏ hoang. Nếu không có đủ người chăn nuôi, sẽ không có gia súc ăn cỏ, và đồng cỏ cứ thế mà phát triển. Các loài cây ăn trái dần dần bị thay thế, thậm chí rồi sẽ trở thành những khu rừng rậm. Theo TS Izdebski và các đồng nghiệp, nếu Cái chết Đen thực sự gây ra sự thay đổi lớn đến vậy, họ sẽ có thể ‘nhìn thấy’ nó trong các loài phấn hoa ‘sống sót’ từ thời Trung cổ. Hằng năm, một lượng lớn phấn hoa từ thực vật bay vào không khí, và một số phấn hoa rơi xuống đáy hồ và đầm lầy. Bị chôn vùi trong bùn, những hạt phấn đôi khi có thể tồn tại hàng thế kỷ. Nhằm xem xét liệu phấn hoa có thể nói điều gì về Cái chết Đen, TS Izdebski và các đồng nghiệp của ông đã chọn ra 261 địa điểm trên khắp châu Âu – từ Ireland và Tây Ban Nha ở phía tây cho đến đến Hy Lạp và Lithuania ở phía đông – những nơi có các loại phấn hoa được bảo quản từ khoảng năm 1250 đến năm 1450. Ở một số vùng, chẳng hạn như Hy Lạp và miền trung nước Ý, phấn hoa kể một câu chuyện về sự tàn phá. Phấn hoa từ các loại cây trồng như lúa mì đã cạn kiệt. Bồ công anh và các loài hoa khác trên đồng cỏ thì tàn lụi. Phấn hoa của những loài cây phát triển nhanh như bạch dương lẫn những cây phát triển chậm như cây sồi lần lượt xuất hiện. Nhưng đó không phải là quy luật trên toàn cõi châu Âu. Trên thực tế, trong số 21 khu vực mà các nhà nghiên cứu xem xét, chỉ có 7 khu vực đã trải qua một cuộc biến chuyển thảm khốc. Ở những nơi khác, phấn hoa ít thay đổi. Tại các khu vực như Ireland, miền trung Tây Ban Nha và Lithuania, cảnh quan đã di chuyển theo hướng ngược lại. Phấn hoa từ các khu rừng trưởng thành trở nên hiếm hơn, trong khi phấn hoa trên đồng cỏ và đất nông nghiệp thậm chí ngày càng phổ biến. Trong một số trường hợp, hai vùng lân cận có thể thay đổi theo chiều hướng khác nhau, chẳng hạn như phấn hoa cho thấy một vùng đã chuyển từ trang trại sang rừng rậm, trong khi vùng kia từ rừng rậm biến thành trang trại. Dù những phát hiện này cho thấy Cái chết Đen không thảm khốc như nhiều nhà sử học mô tả, nhưng các tác giả của nghiên cứu này cũng không đưa ra được kết luận chính xác về số người chết vì đại dịch. “Chúng tôi không thoải mái khi phải đánh liều đưa ra một con số mà chúng tôi không biết rõ”, Timothy Newfield, nhà sử học về dịch bệnh tại Đại học Georgetown và là một trong những cộng sự của TS Izdebski, cho biết. Những điểm tương đồng Một số nhà sử học độc lập chia sẻ rằng kết quả của nghiên cứu mới ở phạm vi châu lục này tương thích với nghiên cứu của riêng họ tại các vùng cụ thể ở châu Âu. Ví dụ, Sharon DeWitte, một nhà nhân chủng học sinh học tại Đại học Nam Carolina, đã phát hiện ra rằng những bộ xương còn sót lại tại London trong thời kỳ đó cho thấy số ca tử vong vì đại dịch khá khiêm tốn. Cô tự hỏi rằng liệu điều này có đúng với các khu vực khác ở Châu Âu hay không. “Sự nghi ngờ này khá hợp lý, nó cung cấp bằng chứng có thật – đó cũng là điều mà những tác giả này đã làm,” TS DeWitte nói. “Thật thú vị.” Joris Roosen, trưởng nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Lịch sử Xã hội Limburg, Hà Lan, cho rằng trong nghiên cứu về lịch sử Bỉ của ông, Cái chết Đen không phải là một phần nổi bật. TS Roosen đã đo lường vấn đề thuế trong thời gian diễn ra Cái chết Đen bằng cách xem xét thuế thừa kế được trả ở một vùng có tên là Hainaut. Những cái chết vì bệnh dịch hạch thực sự đã khiến thuế thừa kế tăng đột biến, nhưng TS Roosen phát hiện ra rằng những đợt bùng phát khác trong các năm sau đó đã tạo ra lượng thuế thừa kế lớn hơn nhiều. “Bạn có thể theo dõi điều đó trong ba trăm năm,” ông nói. Nhưng những phát hiện này vẫn chưa đủ để thuyết phục nhiều chuyên gia. John Aberth, tác giả cuốn The Black Death: A New History of the Great Mortality, cho biết nghiên cứu không thay đổi quan điểm của ông rằng khoảng một nửa số người châu Âu trên khắp lục địa đã chết vì bệnh này. Theo TS Aberth, ông nghi ngờ việc bệnh dịch hạch lại có thể chừa toàn bộ các khu vực của châu Âu trong khi nó tàn phá các khu vực lân cận. “Ngay cả trong thời Trung cổ, các khu vực gắn kết với nhau bằng thương mại, du lịch, giao thương và di cư,” TS Aberth phân tích. “Đó là lý do tại sao tôi không tin vào việc toàn bộ khu vực này đã ‘trốn thoát’ thành công căn bệnh dịch hạch”. Ông đồng thời cũng đặt câu hỏi, liệu một khu vực chuyển sang trồng cây trái có nhất thiết đồng nghĩa với việc dân số ở đó đang bùng nổ hay không. Theo ông, cư dân ở đó có thể đã bị Cái chết đen xoá sổ, và rồi những người nhập cư đã đến thay thế, chiếm lấy vùng đất trống. “Những người di cư đến một khu vực mới có thể giúp bù đắp cho những tổn thất về nhân khẩu học”. Trước lập luận này, TS Izdebski thừa nhận mọi người đã di chuyển khắp châu Âu vào thời điểm xảy ra bệnh dịch hạch. Nhưng ông cũng quả quyết số lượng người di cư được ghi chép lại quá nhỏ để thay thế một nửa dân số. Thêm vào đó, chiếu theo lập luận của TS Alberth, làn sóng di cư khổng lồ sẽ phải đến từ các khu vực khác của châu Âu, những nơi được cho là cũng đã bị Cái chết Đen xoá sổ. “Nếu bạn cần hàng trăm nghìn người đến để lấp đầy khoảng trống, họ sẽ đến từ đâu nếu ở khắp mọi nơi, một nửa dân số đã chết?”, ông đặt câu hỏi. Monica Green, một nhà sử học độc lập suy đoán rằng Cái chết Đen có thể do hai chủng vi khuẩn Yersinia pestis gây ra – và hai chủng này có thể gây ra các mức độ tàn phá khác nhau. Cô đã đề xuất giả thuyết này sau khi xem xét DNA Yersinia được thu thập từ các bộ xương thời Trung cổ. Trong nghiên cứu của mình, TS Izdebski và các đồng nghiệp của ông đã không xem xét khả năng đó, nhưng họ đã xem xét một số yếu tố khác, chẳng hạn như khí hậu và mật độ dân số ở các khu vực khác nhau của châu Âu. Nhưng không có yếu tố nào giúp giải thích cho phát hiện của họ. Có thể ở mỗi quốc gia, mức độ lây lan vi khuẩn của chuột và bọ chét lại khác nhau. Những con tàu đưa Yersinia đến châu Âu có thể đã cập bến một số cảng vào thời điểm không phù hợp để lây lan virus, và đến những cảng khác vào một thời điểm thuận lợi hơn. Dẫu sao đi nữa, theo TS Izdebski, Cái chết Đen đã trao cho chúng ta một bài học có thể ứng dụng trong thời đại của coronavirus: “Chúng ta đưa ra một số yếu tố, nhưng không dễ để đoán ngay đâu là yếu tố quan trọng tác động đến sự bùng phát dịch bệnh,” ông nói, đề cập đến cách virus có thể lây lan. “Bạn không thể cho rằng dịch bệnh sẽ vận hành theo cùng một cách ở mọi nơi.” Hà Trang tổng hợp Nguồn: Did the ‘Black Death’ Really Kill Half of Europe? New Research Says No. The Black Death was not as widespread or catastrophic as long thought – new study
Nguồn: |
