50% found this document useful (2 votes) 3K views 255 pages © © All Rights Reserved PDF, TXT or read online from Scribd Did you find this document useful?50% found this document useful (2 votes) 3K views255 pages Giáo Trình Nguyên Lý Kinh Tế Học-Mankiw
NGUYÊN LÝ KINH T Ế H Ọ C Ch ươ ng 1 – M ườ i nguyên lý c ủ a kinh t ế h ọ c 1 CH ƯƠ NG 1 M ƯỜ I NGUYÊN LÝ C Ủ A KINH T Ế H Ọ C Thu ậ t ng ữ n ề n kinh t ế (economy) b ắ t ngu ồ n t ừ ti ế ng Hy L ạ p có ngh ĩ a là “ng ườ i qu ả n gia”. Tho ạ t tiên, đ i ề u này có v ẻ l ạ lùng. Nh ư ng trên th ự c t ế , các h ộ gia đ ình và n ề n kinh t ế có r ấ t nhi ề u đ i ể m chung. C ũ ng gi ố ng nh ư m ộ t gia đ ình, xã h ộ i ph ả i đố i m ặ t v ớ i nhi ề u quy ế t đị nh. M ộ t xã h ộ i ph ả i quy ế t đị nh cái gì c ầ n ph ả i làm và ai s ẽ làm vi ệ c đ ó. C ầ n ph ả i có m ộ t s ố ng ườ i s ả n xu ấ t th ự c ph ẩ m, m ộ t s ố ng ườ i khác s ả n xu ấ t qu ầ n áo và c ũ ng c ầ n có m ộ t s ố ng ườ i thi ế t k ế các ph ầ n m ề m máy tính n ữ a. M ộ t khi xã h ộ i đ ã phân b ổ đượ c m ọ i ng ườ i (và đấ t đ ai, nhà x ưở ng, máy móc) vào nh ữ ng ngành ngh ề khác nhau, nó c ũ ng ph ả i phân b ổ s ả n l ượ ng hàng hóa và d ị ch v ụ mà h ọ đ ã s ả n xu ấ t ra. Nó ph ả i quy ế t đị nh ai s ẽ ă n tr ứ ng cá, ă n th ị t và ai s ẽ ă n rau. Nó ph ả i quy ế t đị nh ai s ẽ đ i xe con và ai s ẽ đ i xe buýt. Vi ệ c qu ả n lý ngu ồ n l ự c c ủ a xã h ộ i có ý ngh ĩ a quan tr ọ ng vì ngu ồ n l ự c có tính khan hi ế m. Khan hi ế m có ngh ĩ a là xã h ộ i có các ngu ồ n l ự c h ạ n ch ế và vì th ế không th ể s ả n xu ấ t m ọ i hàng hóa và d ị ch v ụ mà m ọ i ng ườ i mong mu ố n. Gi ố ng nh ư m ộ t h ộ gia đ ình không th ể đ áp ứ ng m ọ i mong mu ố n c ủ a t ấ t c ả m ọ i ng ườ i, xã h ộ i c ũ ng không th ể làm cho m ỗ i cá nhân có đượ c m ứ c s ố ng cao nh ấ t nh ư h ọ khao khát. Kinh t ế h ọ c là môn h ọ c nghiên c ứ u cách th ứ c xã h ộ i qu ả n lý các ngu ồ n l ự c khan hi ế m . Trong h ầ u h ế t các xã h ộ i, ngu ồ n l ự c đượ c phân b ổ không ph ả i b ở i m ộ t nhà làm k ế ho ạ ch duy nh ấ t ở trung ươ ng, mà thông qua s ự tác độ ng qua l ạ i gi ữ a hàng tri ệ u h ộ gia đ ình và doanh nghi ệ p. Do đ ó, các nhà kinh t ế nghiên c ứ u con ng ườ i ra quy ế t đị nh nh ư th ế nào: h ọ làm vi ệ c bao nhiêu, mua cái gì, ti ế t ki ệ m bao nhiêu và đầ u t ư kho ả n ti ế t ki ệ m ấ y ra sao. Các nhà kinh t ế c ũ ng nghiên c ứ u xem con ng ườ i quan h ệ qua l ạ i v ớ i nhau nh ư th ế nào. Ví d ụ , h ọ mu ố n phân tích xem làm th ế nào mà nhi ề u ng ườ i mua và bán m ộ t m ặ t hàng l ạ i có th ể cùng nhau xác đị nh giá c ả và l ượ ng hàng bán ra. Cu ố i cùng, nhà kinh t ế phân tích các l ự c l ượ ng và xu th ế tác độ ng đế n n ề n kinh t ế v ớ i t ư cách m ộ t t ổ ng th ể , bao g ồ m t ă ng tr ưở ng c ủ a thu nh ậ p bình quân, m ộ t b ộ ph ậ n dân c ư không th ể tìm đượ c vi ệ c và t ỷ l ệ t ă ng giá. M ặ c dù kinh t ế h ọ c nghiên c ứ u n ề n kinh t ế d ướ i nhi ề u giác độ khác nhau, nh ư ng môn h ọ c này th ố ng nh ấ t v ớ i nhau ở m ộ t s ố ý t ưở ng c ơ b ả n . Trong ph ầ n còn l ạ i c ủ a ch ươ ng này, chúng ta s ẽ xem xét m ườ i nguyên lý c ủ a kinh t ế h ọ c . Đừ ng lo ng ạ i n ế u nh ư b ạ n ch ư a hi ể u ngay t ấ t c ả các nguyên lý đ ó, ho ặ c n ế u nh ư b ạ n th ấ y các nguyên lý đ ó ch ư a hoàn toàn thuy ế t ph ụ c. Trong các ch ươ ng ti ế p theo, chúng ta s ẽ kh ả o sát đầ y đủ h ơ n các ý t ưở ng này. M ườ i nguyên lý đượ c gi ớ i thi ệ u ở đ ây ch ỉ nh ằ m giúp độ c gi ả có m ộ t cái nhìn t ổ ng quan v ề kinh t ế h ọ c. B ạ n đọ c có th ể coi ch ươ ng này là “s ự báo tr ướ c nh ữ ng đ i ề u h ấ p d ẫ n s ắ p t ớ i”. CON NG ƯỜ I RA QUY Ế T ĐỊ NH NH Ư TH Ế NÀO? “N ề n kinh t ế ” là gì không h ề có s ự huy ề n bí nào c ả . Dù chúng ta đ ang nói v ề n ề n kinh t ế c ủ a Los Angeles, c ủ a M ỹ , hay c ủ a toàn th ế gi ớ i, thì n ề n kinh t ế c ũ ng ch ỉ là m ộ t nhóm ng ườ i tác độ ng qua l ạ i v ớ i nhau trong quá trình sinh t ồ n c ủ a h ọ . B ở i vì ho ạ t độ ng c ủ a n ề n kinh t ế ph ả n ánh hành vi c ủ a các cá nhân t ạ o thành n ề n kinh t ế , nên chúng ta kh ở i đầ u nghiên c ứ u kinh t ế h ọ c b ằ ng b ố n nguyên lý v ề cách th ứ c ra quy ế t đị nh cá nhân. 
NGUYÊN LÝ KINH T Ế H Ọ C Ch ươ ng 1 – M ườ i nguyên lý c ủ a kinh t ế h ọ c 2 Nguyên lý 1: Con ng ườ i đố i m ặ t v ớ i s ự đ ánh đổ i Bài h ọ c đầ u tiên v ề ra quy ế t đị nh đượ c tóm t ắ t trong câu ng ạ n ng ữ sau: “Ch ẳ ng có gì là cho không c ả ”. Để có đượ c m ộ t th ứ ư a thích, chúng ta th ườ ng ph ả i t ừ b ỏ m ộ t th ứ khác mà mình thích. Ra quy ế t đị nh đ òi h ỏ i ph ả i đ ánh đổ i m ụ c tiêu này để đạ t đượ c m ộ t m ụ c tiêu khác. Chúng ta hãy xem xét tình hu ố ng m ộ t cô sinh viên ph ả i quy ế t đị nh phân b ổ ngu ồ n l ự c quý báu nh ấ t c ủ a mình: đ ó là th ờ i gian c ủ a cô. Cô có th ể dùng toàn b ộ th ờ i gian để nghiên c ứ u kinh t ế h ọ c, dùng toàn b ộ th ờ i gian để nghiên c ứ u tâm lý h ọ c, ho ặ c phân chia th ờ i gian gi ữ a hai môn h ọ c đ ó. Đố i v ớ i m ỗ i gi ờ h ọ c môn này, cô ph ả i t ừ b ỏ m ộ t gi ờ h ọ c môn kia. Đố i v ớ i m ỗ i gi ờ h ọ c, cô ph ả i t ừ b ỏ m ộ t gi ờ mà l ẽ ra cô có th ể ng ủ tr ư a, đạ p xe, xem TV ho ặ c đ i làm thêm. Ho ặ c hãy xem xét cách th ứ c ra quy ế t đị nh chi tiêu thu nh ậ p c ủ a gia đ ình c ủ a các b ậ c cha m ẹ . H ọ có th ể mua th ự c ph ẩ m, qu ầ n áo hay quy ế t đị nh đư a c ả nhà đ i ngh ỉ . H ọ c ũ ng có th ể ti ế t ki ệ m m ộ t ph ầ n thu nh ậ p cho lúc v ề già hay cho con cái vào h ọ c đạ i h ọ c. Khi quy ế t đị nh chi tiêu thêm m ộ t đ ô la cho m ộ t trong nh ữ ng hàng hóa trên, h ọ có ít đ i m ộ t đ ô la để chi cho các hàng hóa khác. Khi con ng ườ i t ậ p h ợ p nhau l ạ i thành xã h ộ i, h ọ đố i m ặ t v ớ i nhi ề u lo ạ i đ ánh đổ i. Ví d ụ kinh đ i ể n là s ự đ ánh đổ i gi ữ a “súng và b ơ ”. Chi tiêu cho qu ố c phòng càng nhi ề u để b ả o v ệ b ờ cõi kh ỏ i gi ặ c ngo ạ i xâm (súng), chúng ta có th ể chi tiêu càng ít cho hàng tiêu dùng để nâng cao phúc l ợ i v ậ t ch ấ t cho ng ườ i dân (b ơ ). S ự đ ánh đổ i quan tr ọ ng trong xã h ộ i hi ệ n đạ i là gi ữ a môi tr ườ ng trong s ạ ch và m ứ c thu nh ậ p cao. Các đạ o lu ậ t yêu c ầ u doanh nghi ệ p ph ả i c ắ t gi ả m l ượ ng ch ấ t th ả i gây ô nhi ễ m s ẽ đẩ y chi phí s ả n xu ấ t lên cao. Do chi phí cao h ơ n, nên cu ố i cùng các doanh nghi ệ p này ki ế m đượ c ít l ợ i nhu ậ n h ơ n, tr ả l ươ ng th ấ p h ơ n, đị nh giá cao h ơ n ho ặ c t ạ o ra m ộ t k ế t h ợ p nào đ ó c ủ a c ả ba y ế u t ố này. Nh ư v ậ y, m ặ c dù các quy đị nh v ề ch ố ng ô nhi ễ m đ em l ạ i ích l ợ i cho chúng ta ở ch ỗ làm cho môi tr ườ ng trong s ạ ch h ơ n và nh ờ đ ó s ứ c kh ỏ e c ủ a chúng ta t ố t h ơ n, nh ư ng chúng ta ph ả i ch ấ p nh ậ n t ổ n th ấ t là gi ả m thu nh ậ p c ủ a ch ủ doanh nghi ệ p, công nhân ho ặ c phúc l ợ i c ủ a ng ườ i tiêu dùng. M ộ t s ự đ ánh đổ i khác mà xã h ộ i đố i m ặ t là gi ữ a công b ằ ng và hi ệ u qu ả . Hi ệ u qu ả có ngh ĩ a là xã h ộ i thu đượ c k ế t qu ả cao nh ấ t t ừ các ngu ồ n l ự c khan hi ế m c ủ a mình. Công b ằ ng hàm ý ích l ợ i thu đượ c t ừ các ngu ồ n l ự c khan hi ế m đ ó đượ c phân ph ố i công b ằ ng gi ữ a các thành viên c ủ a xã h ộ i. Nói cách khác, hi ệ u qu ả ám ch ỉ quy mô c ủ a chi ế c bánh kinh t ế , còn công b ằ ng nói lên chi ế c bánh đ ó đượ c phân chia nh ư th ế nào. Th ườ ng thì khi thi ế t k ế các chính sách c ủ a chính ph ủ , ng ườ i ta nh ậ n th ấ y hai m ụ c tiêu này xung độ t v ớ i nhau. Ch ẳ ng h ạ n chúng ta hãy xem xét các chính sách nh ằ m đạ t đượ c s ự phân ph ố i phúc l ợ i kinh t ế m ộ t cách công b ằ ng h ơ n. M ộ t s ố trong nh ữ ng chính sách này, ví d ụ h ệ th ố ng phúc l ợ i xã h ộ i ho ặ c b ả o hi ể m th ấ t nghi ệ p, tìm cách tr ợ giúp cho nh ữ ng thành viên c ủ a xã h ộ i c ầ n đế n s ự c ứ u t ế nhi ề u nh ấ t. Các chính sách khác, ví d ụ thu ế thu nh ậ p cá nhân, yêu c ầ u nh ữ ng ng ườ i thành công v ề m ặ t tài chính ph ả i đ óng góp nhi ề u h ơ n ng ườ i khác trong vi ệ c h ỗ tr ợ cho ho ạ t độ ng c ủ a chính ph ủ . M ặ c dù các chính sách này có l ợ i là đạ t đượ c s ự công b ằ ng cao h ơ n, nh ư ng chúng gây ra t ổ n th ấ t n ế u xét t ừ khía c ạ nh hi ệ u qu ả . Khi chính ph ủ tái phân ph ố i thu nh ậ p t ừ ng ườ i giàu sang ng ườ i nghèo, nó làm gi ả m ph ầ n th ưở ng tr ả cho s ự c ầ n cù, ch ă m ch ỉ và k ế t qu ả là m ọ i ng ườ i làm vi ệ c ít h ơ n và s ả n xu ấ t ra ít hàng hóa và d ị ch v ụ h ơ n. Nói cách khác, khi chính ph ủ c ố g ắ ng c ắ t chi ế c bánh kinh t ế thành nh ữ ng ph ầ n đề u nhau h ơ n, thì chi ế c bánh nh ỏ l ạ i.
NGUYÊN LÝ KINH T Ế H Ọ C Ch ươ ng 1 – M ườ i nguyên lý c ủ a kinh t ế h ọ c 3 C ầ n ph ả i ý th ứ c đượ c r ằ ng riêng vi ệ c con ng ườ i ph ả i đố i m ặ t v ớ i s ự đ ánh đổ i không cho chúng ta bi ế t h ọ s ẽ ho ặ c c ầ n ra nh ữ ng quy ế t đị nh nào. M ộ t sinh viên không nên t ừ b ỏ môn tâm lý h ọ c ch ỉ để t ă ng th ờ i gian cho vi ệ c nghiên c ứ u môn kinh t ế h ọ c. Xã h ộ i không nên ng ừ ng b ả o v ệ môi tr ườ ng ch ỉ vì các quy đị nh v ề môi tr ườ ng làm gi ả m m ứ c s ố ng v ậ t ch ấ t c ủ a chúng ta. Ng ườ i nghèo không th ể b ị làm ng ơ ch ỉ vì vi ệ c tr ợ giúp h ọ làm bóp méo các kích thích làm vi ệ c. M ặ c dù v ậ y, vi ệ c nh ậ n th ứ c đượ c nh ữ ng s ự đ ánh đổ i trong cu ộ c s ố ng có ý ngh ĩ a quan tr ọ ng, b ở i vì con ng ườ i có th ể ra quy ế t đị nh t ố t khi h ọ hi ể u rõ nh ữ ng ph ươ ng án l ự a ch ọ n mà h ọ đ ang có. Nguyên lý 2: Chi phí c ủ a m ộ t th ứ là cái mà b ạ n t ừ b ỏ để có đượ c nó Vì con ng ườ i đố i m ặ t v ớ i s ự đ ánh đổ i, nên ra quy ế t đị nh đ òi h ỏ i ph ả i so sánh chi phí và ích l ợ i c ủ a các đườ ng l ố i hành độ ng khác nhau. Song trong nhi ề u tr ườ ng h ợ p, chi phí c ủ a m ộ t hành độ ng nào đ ó không ph ả i lúc nào c ũ ng rõ ràng nh ư bi ể u hi ệ n ban đầ u c ủ a chúng. Ch ẳ ng h ạ n, chúng ta xem xét quy ế t đị nh li ệ u có nên đ i h ọ c đạ i h ọ c. Ích l ợ i là làm giàu thêm ki ế n th ứ c và có đượ c nh ữ ng c ơ h ộ i làm vi ệ c t ố t h ơ n trong c ả cu ộ c đờ i. Nh ư ng chi phí c ủ a nó là gì? Để tr ả l ờ i câu h ỏ i này, b ạ n có th ể b ị thuy ế t ph ụ c c ộ ng s ố ti ề n chi tiêu cho h ọ c phí, sách v ở , nhà ở l ạ i v ớ i nhau. Nh ư ng t ổ ng s ố ti ề n này không th ự c s ự bi ể u hi ệ n nh ữ ng gì b ạ n t ừ b ỏ để theo h ọ c m ộ t n ă m ở tr ườ ng đạ i h ọ c. Câu tr ả l ờ i trên có v ấ n đề vì nó bao g ồ m c ả m ộ t s ố th ứ không th ự c s ự là chi phí c ủ a vi ệ c h ọ c đạ i h ọ c. Ngay c ả khi không h ọ c đạ i h ọ c, b ạ n v ẫ n c ầ n m ộ t ch ỗ để ng ủ và th ự c ph ẩ m để ă n. Ti ề n ă n ở t ạ i tr ườ ng đạ i h ọ c ch ỉ là chi phí c ủ a vi ệ c h ọ c đạ i h ọ c khi nó đắ t h ơ n nh ữ ng n ơ i khác. D ĩ nhiên, ti ề n ă n ở t ạ i tr ườ ng đạ i h ọ c c ũ ng có th ể r ẻ h ơ n ti ề n thuê nhà và ti ề n ă n mà b ạ n t ự lo li ệ u. Trong tr ườ ng h ợ p này, các kho ả n ti ế t ki ệ m v ề ă n ở là l ợ i ích c ủ a vi ệ c đ i h ọ c đạ i h ọ c. Cách tính toán chí phí nh ư trên có m ộ t khi ế m khuy ế t khác n ữ a là nó b ỏ qua kho ả n chi phí l ớ n nh ấ t c ủ a vi ệ c h ọ c đạ i h ọ c - đ ó là th ờ i gian c ủ a b ạ n. Khi dành m ộ t n ă m để nghe gi ả ng, đọ c giáo trình và vi ế t ti ể u lu ậ n, b ạ n không th ể s ử d ụ ng kho ả ng th ờ i gian này để làm m ộ t công vi ệ c nào đ ó. Đố i v ớ i nhi ề u sinh viên, kho ả n ti ề n l ươ ng ph ả i t ừ b ỏ để đ i h ọ c đạ i h ọ c là kho ả n chi phí l ớ n nh ấ t cho vi ệ c h ọ c đạ i h ọ c c ủ a h ọ . Chi phí c ơ h ộ i c ủ a m ộ t th ứ là cái mà b ạ n t ừ b ỏ để có đượ c nó. Khi đư a ra b ấ t k ỳ quy ế t đị nh nào, ch ẳ ng h ạ n nh ư vi ệ c li ệ u có nên đ i h ọ c đạ i h ọ c, ng ườ i ra quy ế t đị nh ph ả i nh ậ n th ứ c đượ c nh ữ ng chi phí c ơ h ộ i g ắ n v ớ i m ỗ i hành độ ng có th ể . Trên th ự c t ế , h ọ th ườ ng ý th ứ c đượ c. Nh ữ ng v ậ n độ ng viên ở l ứ a tu ổ i h ọ c đạ i h ọ c - nh ữ ng ng ườ i có th ể ki ế m b ạ c tri ệ u n ế u h ọ b ỏ h ọ c và ch ơ i các môn th ể thao nhà ngh ề - hi ể u rõ r ằ ng đố i v ớ i h ọ , chi phí c ơ h ộ i c ủ a vi ệ c ng ồ i trên gi ả ng đườ ng là r ấ t cao. Không có gì đ áng ng ạ c nhiên khi h ọ th ườ ng cho r ằ ng ích l ợ i c ủ a vi ệ c h ọ c đạ i h ọ c là không x ứ ng v ớ i chi phí b ỏ ra. Nguyên lý 3: Con ng ườ i duy lý suy ngh ĩ t ạ i đ i ể m c ậ n biên Các quy ế t đị nh trong cu ộ c s ố ng hi ế m khi minh b ạ ch, mà th ườ ng ở tr ạ ng thái mù m ờ . Khi đế n gi ờ ă n t ố i, v ấ n đề b ạ n ph ả i đố i m ặ t không ph ả i là s ẽ “th ự c nh ư h ổ ” hay “th ự c nh ư miêu”, mà là có nên ă n thêm m ộ t chút khoai tây nghi ề n hay không. Khi k ỳ thi đế n, v ấ n đề không ph ả i là b ỏ m ặ c bài v ở ho ặ c h ọ c 24 gi ờ m ộ t ngày, mà là nên h ọ c thêm m ộ t gi ờ n ữ a hay d ừ ng l ạ i xem ti vi. Các nhà kinh t ế s ử d ụ ng thu ậ t ng ữ nh ữ ng thay đổ i c ậ n biên để ch ỉ nh ữ ng đ i ề u ch ỉ nh gia t ă ng nh ỏ so v ớ i k ế ho ạ ch hành độ ng hi ệ n t ạ i. B ạ n hãy luôn luôn nh ớ |
