bởi quản trị viên | Ngày đăng: 30-07-2018 SỰ KẾT HỢP ĐA DẠNG CÁC PHƯƠNG PHÁP TRONG GIẢNG DẠY ThS Vũ Văn Nam 1. Thế nào là dạy học bằng sự đa dạng các phương pháp: Dạy bằng sự đa da dạng các phương pháp có nghĩa là sử dụng một cách hợp lý nhiều phương pháp, phương tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học khác nhau trong một giờ học giờ dạy học, một buổi dạy học hay trong suất quá trình thực hiện môn học, để đạt được hiệu quả cao. Dạy học bằng sự đa dạng các phương pháp ta có thể khái quát chung được thông qua các vấn đề sau đây: Sử dụng đa dạng các phương pháp dạy học : Dẫn luận, diễn giải, thuyết trình, minh họa, quan sát, nghiên cứu & luyện tập. Sử dụng đa dạng các phương tiện dạy học: Kết hợp luân phiên các phương pháp hiện đại (giáo án điện tử), lời nói của giảng viên, mô hình thí nghiệm, hình ảnh, âm thanh trong việc trình bày nội dung của bài giảng. Một điều cần phải chú ý là sử dụng các phương tiện dạy học một cách tối ưu, đòi hỏi người giảng viên phải biết cách lựa chọn những phương tiện thích hợp dạy học cho phù hợp với từng đối tượng học. Đi đôi với việc sử dụng các phương tiện dạy ta cũng phải cân nhắc lựa chọn cẩn thận, không nên tập trung quá nhiều hay quá lạm dụng các phương tiện hiện đại vào bài giảng thì có khả năng dẫn đến tác hại làm cho giờ học kém hiệu quả. Bởi vì sinh viên, học viên chỉ chú trọng đến hình thức học quên đi nội dung của bài học. Sử dụng phối hợp nhiều hình thức tổ chức dạy học : Vừa học bài mới- ôn tập bài cũ, minh họa các ví dụ mang tính thực tiễn, chỉ cho sinh viên, học viên cách học từng môn học, thảo luận, đi thực tế tham quan, viết bài thu hoạch. Hiện nay đa số các trường Đại học đang thúc đẩy tính tự nghiên cứu của sinh viên, học viên (bằng cách gợi ý cho sinh viên, học viên về đọc sách trước rồi tóm tắt nội dung mà sinh viên đã thu thập được trong quá trình đọc, tiết sau giảng viên mới tiến hành mô phỏng lại nội dung bài mà sinh viên, học viên đã đọc, xem kết quả mà sinh viên, học viên thu thập được có giống với kết quả mà giảng viên mô phỏng hay không. Hình thức này tạo cho sinh viên, học viên có nhiều những vấn đề để thảo luận.Vấn đề này có hiệu quả cao khi các sinh viên, học viên thực hiện theo kiểu học nhóm) Sử dụng phương pháp dạy học thích hợp với từng hoàn cảnh cụ thể: Mỗi phương pháp dạy học chỉ phát huy được tác dụng cao nhất khi nó được sử dụng phù hợp với từng hoàn cảnh, đối tượng học cụ thể. Sau đây là một số mục tiêu để lựa chọn phương pháp dạy học: - Mục đích của môn học - Đặc trưng của môn học - Nội dung dạy học - Đặc điểm lứa tuổi và trình độ của người học - Điều kiện cơ sở vật chất (phòng học, trang thiết bị học và dạy học) - Thời gian cho phép và thời điểm dạy học - Trình độ và năng lực của giảng viên - Ưu điểm và hạn chế của mỗi phương pháp 2. Tác dụng của dạy học bằng sự đa dạng các phương pháp: Sử dụng phương pháp dạy học thích hợp với từng hoàn cảnh cụ thể phát huy được những mặt mạnh và mặt yếu của mỗi phương pháp: Mỗi chúng ta đều biết rằng mỗi một phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau, không có phương pháp nào là tối ưu. Sinh viên, học viên sẽ có điều kiện tiếp thu bài một cách thuận lợi khi giảng viên lựa chọn đúng phương pháp dạy học thích hợp cho đúng đối tượng và phù hợp với tiến trình của bài giảng. Mỗi khi thay đổi phương pháp dạy học đã làm thay đổi cách thức hoạt động tư duy của sinh viên, học viên thay đổi sự tác động vào các giác quan, giúp cho sinh viên, hoc viên đỡ mệt mỏi và có thể tiếp thu bài tốt hơn Mỗi sinh viên, học viên thích ứng với những phương pháp dạy học khác nhau. Sử dụng đa dạng các phương pháp sẽ tạo điều kiện thích ứng cao nhất giữa các phương pháp dạy của giảng viên với phương pháp học của sinh viên và học viên, tạo sự tương tác tốt giữa thầy và trò. Mỗi lần thay đổi phương pháp dạy học là một lần giảng viên tạo ra cái mới, nhờ thế sẽ tránh được sự đơn điệu, nhàm chán của tiết học. Nhờ đó tiết học sẽ sinh động hơn, hấp dẫn, sinh viên và học viên hứng thú và có nhiều cơ hội tiếp thu bài học tốt hơn. 3. Kết luận : Để đề tài này thực sự có hiệu quả trên thực tế, một mặt giảng viên phải tự học hỏi trau dồi thêm những kiến thức chuyên môn, các phương pháp dạy mới, phương pháp dạy học theo phương châm lấy sinh viên làm trung tâm, mặt khác các trường cần đầu tư những trang thiết bị dạy học cho phù hợp (phòng học thiết kế kê bàn ghế dễ thay đổi được vị trí, máy vi tính, máy projector hoặc máy in, đèn overhead, phim trong, bút lông dầu, có đủ giáo trình, nên tăng số lượng đầu sách tham khảo ở thư viện để phục vụ cho mỗi môn học…), cần tạo qũy thời gian và kinh phí để bồi dưỡng giảng viên biên soạn giáo án điện tử, sử dụng thành thạo các thiết bị giảng dạy hiện có trong trường, trường có thể tạo điều dành riêng một phòng có trang bị các thiết bị cần thiết để giảng viên có phương tiện để nghiên cứu đổi mới phương pháp giảng dạy.
Kích thích HS sáng tạo với đa dạng phương pháp, kĩ thuật dạy học Ngày cập nhật : 03/02/2020 Nhận định vận dụng linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp với đặc trưng của từng bộ môn, góp phần kích hoạt sự thích thú, say mê, sáng tạo của học sinh (HS), TS Nguyễn Thị Thu Anh – Hiệu trưởng Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành (Hà Nội) – minh chứng qua cách làm cụ thể, đã đạt được hiệu quả qua thực tiễn của nhà trường.  Các phương pháp dạy học (PPDH) như như dạy học nhóm, dạy học dự án, dạy học theo góc, dạy học theo hợp đồng, dạy học theo trạm,... tạo điều kiện để giáo viên (GV) phân hóa nhiệm vụ học tập cho HS. Sử dụng đa dạng các phương pháp, kĩ thuật dạy học trong một giờ lên lớp giúp thu hút tất cả các HS trong lớp vào nội dung giờ học. Lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với từng môn học Tại Nguyễn Tất Thành, với từng môn học, GV đã trao đổi để lựa chọn các PPDH sao cho phù hợp. Như môn Ngữ văn, các hoạt động theo hướng khơi gợi sự cộng hưởng, đồng điệu, sáng tạo, nhập thân, nhập cuộc vào văn bản nghệ thuật để thể nghiệm các tình huống khác nhau của đời sống, làm phong phú, giàu có thêm vốn sống, hiểu đời, hiểu người hơn được đặc biệt chú ý. Ví dụ bài dạy về tác giả Nam Cao, GV đã khơi gợi để HS đọc hiểu văn bản thông tin về tác giả trong sách giáo khoa, tham khảo các nguồn thông tin khác để xây dựng một sản phẩm học tập sáng tạo giúp người đọc hình dung ra chân dung con người và sự nghiệp của nhà văn. Với yêu cầu này, sản phẩm mà HS có được rất phong phú, gắn với sở trường và tiềm năng của từng nhóm người học nhất định. Ngoài ra, các hoạt động đồng sáng tạo khác như vẽ tranh về nhà văn và nhân vật, sáng tác truyện tranh, nhập vai,… cũng được HS thực hiện hào hứng, hiệu quả. “Năm học 2019-2020, dạy học dự án là một trong những phương pháp được ưu tiên sử dụng trong đổi mới dạy học nhiều môn học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực của HS. Phần mềm Office 365 giúp cho hoạt động giao nhiệm vụ, hướng dẫn thực hiện và quản lí tiến độ thực hiện, báo cáo sản phẩm dự án dễ dàng, chủ động với GV và HS. Ví dụ: chủ đề đọc hiểu văn bản văn học Trung đại (Ngữ văn 10), HS đã có các gói dự án phong phú để lựa chọn như: Tôi là nhà nghiên cứu; Gặp gỡ chuyên gia; Danh nhân đất Việt,.. Các gói công việc này lại được chia thành từng nhiệm vụ nhỏ để HS có thể hoàn thành trong từng tuần học, đảm bảo kết thúc chủ đề thì HS cũng hoàn thành dự án” – cô Thu Anh chia sẻ.
Đáp ứng đa dạng trí tuệ trong lớp học Theo TS Nguyễn Thị Thu Anh, trong lớp học, các HS có thế mạnh trí tuệ khác nhau thích tham gia các hoạt động học tập theo các PPDH khác nhau. HS có trí tuệ ngôn ngữ thích tham gia thảo luận nhóm,... HS có thế mạnh trí tuệ logic - toán thích tham gia tranh luận, trả lời các câu đố, làm các bài tập tính toán,... Để đáp ứng đa dạng trí tuệ trong lớp học, GV cần liên tục thay đổi PPDH, chuyển từ lối dạy phù hợp với kiểu trí tuệ này sang lối dạy phù hợp với kiểu trí tuệ khác. Ví dụ, các GV dạy Địa lí, Sinh học, Lịch sử,... trong một giờ học sẽ chuyển từ lối dạy đáp ứng các HS có trí tuệ không gian bằng việc sử dụng tranh ảnh, hình vẽ, sơ đồ,... sang lối dạy phù hợp với HS có trí tuệ âm nhạc bằng việc sử dụng âm nhạc cứ như thế kết hợp uyển chuyển nhiều cách dạy một cách sáng tạo để mọi HS trong lớp đều có cơ hội được học với thế mạnh trí tuệ nổi trội nhất của bản thân. Trong giờ Toán lớp 11 dạy về cấp số cộng, GV Trường Nguyễn Tất Thành đã cho phép HS tổng kết thức bài bằng nhiều cách khác nhau và 1 HS đã sáng tác một bài hát rap. Bài hát rất dễ thuộc không những tạo cảm xúc mới lạ, hứng thú cho bài học mà còn giúp các HS thấy môn Toán không quá khô cứng. Trong những giờ học sau đó, GV đã sử dụng bài hát như một học liệu tốt để dạy cho HS các lớp khác.
Cá biệt hóa việc dạy những HS có trí tuệ khác nhau Ở những thời điểm phù hợp của chương trình môn học, GV có thể tập trung vào một mục tiêu của bài học để cá biệt hóa việc dạy những HS có trí tuệ khác nhau. TS Nguyễn Thị Thu Anh ví dụ dạy Bài 36, Địa lí 10, GV chọn dạy phần vai trò của ngành giao thông vận tải để “đặt những câu hỏi đa trí tuệ” hướng tới mục tiêu của bài học. Các câu hỏi như sau: Với HS có trí tuệ âm nhạc: tôi sẽ yêu cầu HS sáng tác bài hát có nội dung như thế nào để thể hiện vai trò của ngành giao thông vận tải? Với HS có trí tuệ không gian: tôi sẽ giao cho HS vẽ nội dung gì để thể hiện tác động của ngành giao thông vận tải đến KT-XH? Với HS có trí tuệ nội tâm: tôi sẽ kêu gọi cảm xúc, kí ức riêng tư của HS bằng cách nào để các em trình bày được tác động của giao thông vận tải tới cuộc sống của cá nhân?... HS có trí tuệ nội tâm với cá tính thu mình, ngại giao tiếp sẽ gặp khó khăn khi phải làm việc liên tục với các bạn trong lớp. GV Địa lí sẽ “giải phóng” các HS này sau mỗi hoạt động học tập bằng cách: cho HS suy ngẫm bằng cách đặt các câu hỏi một phút: Ví dụ: Hãy dành 1 phút yên lặng và nghĩ về tình huống em bị tắc đường và đến trường muộn, lúc đó em suy nghĩ gì? Hãy tưởng tượng: “Nếu mạng lưới giao thông ở Hà Nội thông suốt thì cuộc sống của chúng ta sẽ như thế nào?”. Như vậy GV đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các HS có trí tuệ nội tâm được tư duy theo cách phù hợp với các em.
GV phải là người điều khiển, đồng hành giúp HS tìm tri thức mới TS Nguyễn Thị Thu Anh lưu ý, sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học đáp ứng đa dạng năng lực nhận thức của HS. Mục đích cuối cùng của mỗi bài học là tất cả các HS trong lớp đạt được kết quả tối ưu về kiến thức và kĩ năng theo các mục tiêu dạy học đã đề ra. Vì vậy GV phải luôn cân nhắc cẩn thận và linh hoạt khi sử dụng PPDH, kĩ thuật dạy học cho một nội dung dạy học cụ thể. GV có thể sử dụng kĩ thuật dạy học phân tầng: giao cho HS thực hiện một nhiệm vụ học tập, nhưng có độ khó và đòi hỏi kiến thức nền khác nhau, phù hợp với các năng lực nhận thức khác nhau trong cùng một thời gian. Linh hoạt khi sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học (có thể cắt bớt các bước hay phối hợp nhiều kĩ thuật dạy học cho một nội dung dạy học) đảm bảo tất cả HS phát huy khả năng của bản thân để tiếp nhận kiến thức. GV phải bao quát lớp học nhằm phát hiện những HS gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức để điều chỉnh cách đặt câu hỏi, cách tiếp cận kiến thức và kịp thời giúp đỡ các em. Với các HS giỏi, GV nên bỏ qua những hướng dẫn không cần thiết để các em chủ động vượt qua thách thức mà không cảm thấy buồn tẻ vì nhiệm vụ học tập quá đơn giản. “Các phương pháp dạy học hướng tới huy động sự chủ động học tập cho cả HS giỏi và HS trung bình, yếu. GV không thể là người đứng trước lớp thuyết trình từ đầu đến cuối về nội dung bài học. GV phải là người điều khiển, đồng hành giúp HS tìm kiếm tri thức mới. HS dễ dàng vượt qua các trở ngại học tập khi được dạy nhiều cách học khác nhau, được hướng dẫn cách tìm kiếm thông tin liên quan đến nội dung bài học, được sử dụng đa dạng các tài liệu học tập và được nhận nhiệm vụ học tập vừa sức. Sử dụng thành thạo và hiệu quả các phương pháp, kĩ thuật dạy học giúp GV tổ chức được những giờ học hấp dẫn, mọi kiến thức đều trở thành đơn giản và dễ tiếp thu” – TS Nguyễn Thị Thu Anh. Hải Bình |
