Để trải nghiệm phiên bản Facebook mới nhất, hãy chuyển sang trình duyệt được hỗ trợ.
Dạo qua những con phố tấp nập như Đông Tác, Lương Định Của, Hoàng Tích Trí, Phạm Ngọc Thạch... khó có thể hình dung trước đây đều được quy hoạch trong khu tập thể Kim Liên. Ngày nay Tập thể Kim Liên thuộc ba phường: Khu A là khách sạn Kim Liên thuộc phường Phương Mai, khu B, C là Kim Liên ngày nay và trường mẫu giáo Việt - Triều hữu nghị thuộc phường Trung Tự, đều thuộc quận Đống Đa.
Theo kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm (nguyên giám đốcSở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội), giai đoạn 1954-1965, Việt Nam đã nhờ được nhiều chuyên gia các nước xã hội chủ nghĩa xây dựng nhà tập thể, trong đó Khu Kim Liên được chuyên gia Triều Tiên hỗ trợ xây những năm 1959-1965.
Nơi đây gồm 38 dãy nhà 4 tầng và một số công trình công cộng, chứa được 2.600 hộ, với tiêu chuẩn 8 m2/người. Đây được xem là khu tập thể tương đối rộng rãi và khang trang thời bấy giờ.
Tòab5, khu tập thể Kim Liên. Ảnh: P.D.
Kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm phân tích, khu tập thể Kim Liênđược xây theo cấu trúc tiểu khu khép kín, với đầy đủ các công năng gồm nhà ở, nhà ăn, bách hoá, trường học, khu dành cho người độc thân.
"Kiến trúc tiểu khu sau này đã phát huy được thế mạnh của nó. Đặc biệt là khu A vốn được các chuyên gia Triều Tiên xây hoàn toàn, có bố cục rộng rãi, khuôn viên cây xanh nhiều, tạo điều kiện xây dựng thành khách sạn Kim Liên như hiện tại. Nhà trẻ Việt Triều cũng có cấu trúc đặc thù, bố cục rộng rãi, thông thoáng", kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm phân tích.
Nhiếp ảnh gia, hoạ sĩ Nguyễn Thế Sơn cho hay, trong bộ sưu tập những biểu tượng xã hội chủ nghĩa có một con tem in hình ảnh Khu tập thể Kim Liên. "Chúng tôi đối chiếu thì thấy tập thể Kim Liên rất giống kiến trúc nguyên bản nhà tập thể của Triều Tiên", ông Sơn cho biết.
Con tem lưu giữ hình ảnh nguyên bản khu tập thểKim Liên (trên) và nhà tập thể ở Triều Tiên (dưới). Ảnh:Nguyễn Thế Sơn cung cấp.
Theo ông Sơn, đó chính là những dãy nhà chạy song song và có sân giữa các toà rất rộng. Thường sân rộng gấp 1,5 chiều cao nhà (các toà tập thể Kim Liên cao 4 tầng). "Họ tính toán nếu Hà Nội xảy ra động đất thì hai dãy nhà dù có đổ ụp vẫn còn khoảng trống và người dân ở khoảng trống đó sẽ an toàn tính mạng", họa sĩ Thế Sơn cho biết thêm.
Cấu trúc tiểu khu mang lại hiệu quả rất thực tế, 3 phút ra đến bách hoá, 10 phút có thể đưa trẻ em đến nhà trẻ...
"Một căn hộ tiêu chuẩn Triều Tiên xây hơn 50m2 có hai buồng. Theo nhu cầu đất nước ta thời đó đã chia một căn hộ cho hai gia đình, dùng chung bếp, chung nhà tắm", ông Đỗ Văn Yên, 76 tuổi, trưởng ban bảo vệ trật tự phường Kim Liên hào hứng giới thiệu về nơi sinh sống của gia đình hơn nửa thế kỷ qua.
Căn hộ của gia đình ông hơn 25m2, vốn được chia đôi với hộ bên cạnh. "Ngày ấy cuộc sống thiếu thốn, các gia đình đoàn kết, bếp nhà ai người ấy đun, tắm rửa thì chờ nhau. Ăn uống thì cũng không có gì khác cả, bởi tất cả đều mua ở bách hóa gần đó. Còn nhớ những hôm bách hóa nhập cá thì cả khu tập thể dậy mùi", ông nói. Khu bách hoá chính là dãy nhà 2 tầng mặt phố Lương Định Của ngày nay.
Sau năm 1990, các căn hộ ban đầu đã xây tường ngăn riêng, bếp, nhà tắm cũng chia riêng. Trước tốc độ đô thị hoá của Hà Nội, tập thể Kim Liên đã hình thành một quần thể dân cư đông đúc, buộc người dân phải cơi nới tạo thành các khu "chuồng cọp" để sinh hoạt. Kiến trúc ban đầu thay đổi khá nhiều, song ông Yên vẫn thấy cốt nhà còn chắc chắn, tường hầu như không hề nứt nẻ, những song sắt, cánh cửa gỗ vẫn còn nguyên vẹn.
Sân giữa hai toà nhà tập thể rộng rãi, trồng nhiều cây xanh và từng là nơi đặt các xà đơn, khuyến khích người dân tập thể dục. Ảnh: P.D.
Sống ở tập thể Kim Liên từ những ngày đầu thành lập, ông Nguyễn Mạnh Hồng, 73 tuổi - người trông coi khu tưởng niệm những lần Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm nơi đây - cho hay, ý định xây dựng tập thể Kim Liên xuất phát từ lần Chủ tịch Hồ Chí Minh sang thăm Triều Tiên năm 1957. Thấy nước bạn có những khu nhà khép kín với nhà ở, bách hoá, nhà trẻ, sân chơi, trạm y tế..., Chủ tịch mong muốn Việt Nam cũng có một mô hình như vậy cho những cán bộ kháng chiến từ Việt Bắc trở về vẫn đang chưa có nhà ở, nên đề nghị Triều Tiên hỗ trợ xây dựng.
Gia đình ông Hồng với 7 người hiện sống trong căn hộ khoảng 50m2 nhưng ông vẫn tự hào được sống ở một trong những khu tập thể đầu tiên của Việt Nam. "Đến tận bây giờ nhà vẫn bền, khuôn viên vẫn đẹp, chỉ hơi lỗi mốt", ông nói.
Một góc cầu thang vẫn giữ được nguyên bản. Ảnh: P.D.
Sau 60 năm, khu tập thể đã xuống cấp. Chính quyền thành phố đã phê duyệt kế hoạch cải tạo Kim Liên. Với những gia đình đã sống trọn một đời như ông Hồng, ông Yên có chút gì nuối tiếc...
Phan Dương
Khu tập thể Kim Liên (thuộc địa giới hành chính các phường Kim Liên, Phương Mai, quận Đống Đa, TP. Hà Nội) được xây dựng năm 1959 bằng nguồn vốn Ngân sách nhà nước. Tồn tại qua nhiều thập kỷ, đến nay nhiều dãy nhà đã cũ nát và xuống cấp. Dù tồn tại nhiều mối nguy hiểm, vẫn có nhiều thế hệ người Hà Nội đang an cư trong khu tập thể cũ kỹ này. Ông Hải (67 tuổi), một cán bộ về hưu sống tại khu B15 cho biết, ông sống ở đây cùng với bố mẹ từ năm 1976. Căn nhà 21m2 là nơi sinh sống của gia đình ông từ năm 1980, từ khi ông lập gia đình cho đến nay. Lúc bấy giờ, căn nhà tập thể được cấp dù chật hẹp nhưng là tài sản quý giá đối với các gia đình công nhân viên chức nhà nước. Tuy nhiên, đến nay, thời gian và sự thay đổi của xã hội đã khiến nơi đây không còn là chỗ ở mơ ước của nhiều người. "Ngày xưa ở đây thuộc trung tâm, tiện chợ búa, đi lại. Giờ người ta xây chung cư cao tầng, có mấy người muốn ở tập thể cũ nữa?”, ông Hải tâm sự. Trước thông tin khu nhà sắp được cải tạo, ông Hải tâm sự, nếu như Nhà nước không cho cải tạo lại khu này thì gia đình ông cũng chưa có ý định chuyển đi nơi khác, bởi vì với ông, nơi đây không chỉ là mái ấm gia đình mà nó còn là những hồi ức đẹp về một thời đất nước còn nghèo nhưng bình dị và ít xô bồ. Bên cạnh những người như ông Hải, không ít cư dân chưa hề hay biết gì về thông tin cải tạo khu nhà. “Thế bao giờ thì cải tạo? Sắp chưa? Chúng tôi đang mong lắm vì khu nhà này sắp hết hạn sử dụng rồi", một cụ ông ngoài 80 tuổi sống ở khu B16 liên tục hỏi khi nghe thông tin từ PV. Trước đó, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội đã phê duyệt Nhiệm vụ Quy hoạch chi tiết cải tạo khu tập thể cũ Kim Liên. Theo đó, khu tập thể Kim Liên và các khu lân cận sẽ được quy hoạch, xây dựng lại thành các nhà cao tầng, tạo nhiều không gian mở trong đô thị, bổ sung hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật và các tiện ích công cộng. Trong dòng chảy đô thị hóa, các khu tập thể cũ như khu tập thể Kim Liên dù vẫn tồn tại như những biểu tượng của một kiến trúc, một lối sống của người dân Hà Nội một thời, nhưng cũng là dấu hỏi lớn cho các cơ quan chức năng trước bài toán cải tạo và lưu giữ. Dưới đây là một số hình ảnh PV Reatimes ghi nhận tại khu tập thể Kim Liên trước ngày được cải tạo:  Hầu hết các gia đình đều tận dụng các khoảng không để làm chuồng cọp phơi phóng, “cơi nới” thêm diện tích sinh hoạt. Dãy nhà cũ đang xuống cấp, lại oằn mình gánh thêm tứ bề chuồng cọp trông càng nguy hiểm. Những tòa nhà của khu tập thể có tuổi đời lên đến nửa thập kỷ, nơi gắn liền với nhiều kỷ niệm của nhiều thế hệ người Hà Nội thời gian khó hiện nay đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Tường vôi bong tróc vữa, nền gạch và bê tông sứt mẻ, tạo thành nhiều hố trũng. Trần nhà loang lổ, tường bong tróc vữa, nứt toác. Mặt trước của tòa nhà B15 lộ rõ vẻ cũ kỹ do lớp sơn tường đã bị bong tróc gần hết, dây điện chằng chịt. Những mảng tường bong tróc khắp nơi, có thể rơi xuống bất cứ lúc nào. Một số người dân sống ở tập thể Kim Liên cho biết dãy B15 và B16 được xây dựng đầu tiên nên hiện tại đây là hai khu cũ và mục nát nhất. Đường ống cấp thoát nước thường xuyên xảy ra hỏng hóc, phải sửa chữa liên tục, đặc biệt là vào mùa mưa, nước ngấm từ trên tầng thượng xuống khiến toàn bộ các phòng ở tầng 4 bị dột nặng. Lối đi lên tòa nhà khá nhỏ, chật hẹp và tối. Nhiều cuộn dây điện lộ thiên ngay trên lối đi cầu thang tiềm tàng nguy hiểm.
Phía dưới tầng 1 khu B16 và con ngõ nhỏ ngăn cách giữa hai khu được người dân trưng dụng làm chỗ bán hàng. Nhiều gia đình sử dụng ổ cắm tạm bợ để chiếu sáng lối di dọc hành lang và cầu thang khi không có đèn sử dụng chung. Bê tông bong tróc loang lổ, trơ lại khung sắt. Gầm cầu thang ẩm thấp được tận dụng làm nhà kho. |
